uit een drietal onderdelen, te weten literatuuronderzoek, archiefonderzoek en onderzoek aan het
gebouw zelf.
Het literatuuronderzoek was voornamelijk gericht op de in aanmerking komende algemene werken
voor de hoofdstukken 4, 5 en 6, en op de talrijke publikaties over lokale geschiedenis ten behoeve
van de tabellen 4 en 5 en bijlage 2. Dc werken waaraan gegevens zijn ontleend zijn in de literatuur
lijst vermeld.
Onderzoek in de archieven was uiteraard het belangrijkste deel van het bronnenonderzoek. Daarbij
zijn de archieven van kerkeraad, kerkvoogdij, ambachtsheren en gemeente 's-Heerenhoek volledig
onderzocht. Daarnaast zijn vele en soms belangrijke gegevens in tal van andere archieven
gevonden. In de lijst van archivalia zijn opgenomen de archiefstukken die gegevens voor dit boek
hebben opgeleverd. Met opzet is voor een uitgebreide annotatie gekozen. Niet alleen om te dienen
als noodzakelijke verantwoording, maar ook als rechtstreekse ingang op de bronnen voor verder
onderzoek. De eerste vier (voorlopige) inventarisnummers van het archief van de kerkvoogdij
bevatten tezamen 35 dossiers, pakken, omslagen en bundels die in een vroegere archieflijst afzon
derlijk waren genummerd en waarop die oude nummering nog aanwezig is. Vanwege die verder
gaande indeling is in voorkomende gevallen het nummer van de oude lijst na dat van de latere plaat
singslijst vermeld.
Bij het onderzoek aan het gebouw zelf is de nadruk gelegd op die onderdelen en constructies die
na afbraak niet meer in de oorspronkelijke vorm zouden blijven bestaan. Hoewel bij de overplaat
sing gestreefd is naar een zo nauwkeurig mogelijke herbouw, is daarbij door het opnieuw metselen
van de muren en het vervangen van versleten onderdelen (onder andere ramen, houten goten en
delen van de kap) vanzelfsprekend iets van het originele van de kerk verloren gegaan. Dit probleem
speelt overigens bij elke restauratie. De beschrijving van onderdelen van de kerk die ook na
herbouw nog in (vrijwel) oorspronkelijke staat te zien zijn, bijvoorbeeld de preekstoel, is beknopt
gehouden.
Verslag
Het beschrijven van de kerk zoals die na overplaatsing in Arnhem is opgebouwd en de over
wegingen die daarbij een rol hebben gespeeld, vallen buiten het bestek van dit werk. Waar in dit
boek sprake is van de huidige toestand" van de kerk, wordt daarmee bedoeld de situatie zoals
deze was vlak voor de afbraak in 1985. Historisch gezien was de toestand waarin de kerk toen
verkeerde het meest betrouwbaar, terwijl het onderzoek aan het gebouw tegelijk met het afbreken
is beëindigd.
Het beeld van de bouwgeschiedenis der kerk dat met het onderzoek is verkregen en dat in de
volgende hoofdstukken nader is uitgewerkt, is opgebouwd uit talrijke détailgegevens: de bekende
losse stukjes van de legpuzzel. Het doel bij het samenvoegen van die stukjes is geweest het zicht
baar maken van hoofdlijnen, zonder verwaarlozing van de details. Toch moesten veel details, die
op zichzelf beschouwd of in ander verband best interessant zijn maar het zicht op het totaalbeeld
niet verhelderen, worden weggelaten. Anderzijds zijn een aantal zaken vermeld die, hoewel zij
geen direkte bijdrage leveren aan de bouwgeschiedenis in engere zin, toch van belang zijn voor
ons onderwerp, al is het alleen maar om een betere kijk te krijgen op de omstandigheden waarin
men onder andere binnen de lokale gemeenschap bezig is geweest met de kerk.
Bij het beschrijven van de bouw van de kerk is aangegeven hoe het project is gefinancierd en de
14
