West-Zeeuwsch-Vlaanderen. Een klein aantal kerken heeft een driezijdig schilddak, met de
dakruiter boven de top van de voorgevel. Naast de rechthoekige zaalkerken zijn er ook enkele met
achtzijdige plattegrond, schilddak en dakruiter: IJzendijke en Sint-Philipsland.
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de aantallen kerken naar bouwvorm.
Tabel 4. Onderverdeling naar oorspronkelijke bouwvorm van de nieuw gebouwde protestantse
kerken in Zeeland in de zeventiende eeuw. (Zie voor een specificatie bijlage 2)
BOUWVORM
Zaalkerk
Categorie
nederzetting
Niet
bekend
Kruis
kerk
Koepel
kerk
Type
Hrh.*
Ander
type
Andere
vorm
Totaal
Grote stad
Kleine stad
Vestingplaats
Dorp
1
1
1
1
1
2
1
11
1
2
11
1
3
4
4
23
Totaal
2
2
1
14
14
1
34
Type Hrh. Type 's-Heerenhoek: Rechthoekige zaalkerk met vierzijdig schilddak en dakruiter
in het midden.
Bepalen we ons verder tot de zaalkerken uit de beschouwde periode, dan kan worden geconstateerd
dat zij allemaal, met uitzondering van die in Driewegen, eenvoudig van architectuur zijn. Toch
zijn deze eenvoudige kerken aantrekkelijke voorbeelden van landelijke bouwkunst en, om met
Ozinga te spreken, „van groote bekoring en veelal het hoofdaccent van een aantrekkelijk dorps
gezicht (15)
Gelukkig hebben een aantal de tand des tijds doorstaan en worden nu als monument beschermd.
Voor wat betreft de kerk van 's-Heerenhoek zien we dat deze in zijn oorspronkelijke vorm volledig
past in de Zeeuwse bouwtraditie van de zeventiende eeuw. Toch is deze kerk op enkele punten,
die met elkaar samenhangen, enigszins bijzonder. Op de eerste plaats hoort hij tot de kleinste die
in die tijd zijn gebouwd. Daarnaast is de constructie van de muren door het kleine aantal steunberen
eigenlijk onvoldoende.
Tenslotte is de bouwsom in vergelijking met die van andere kerken erg laag. Ondanks het feit dat
de gegevens op dit punt schaars zijn - het reeds genoemde uitgebreide onderzoek zou ook hierin
wellicht meer inzicht kunnen verschaffen - kan nu toch reeds gezegd worden dat, financieel gezien.
's-Heerenhoek slecht bedeeld is geworden.
Maar: Kats is op dit punt veruit kampioen. Het kerkje daar kostte maar 1202 gulden. Het resultaat
was navenant. Men zat er in de nieuwe kerk nog slechter dan in de „kerkschuur"men keek zo
tegen de onderkant van de dakpannen waardoor er eeuwenlang 'des zomers een ondragelijke
warmte, des winters een onuitstaanbare koude" in de kerk heerste. (16)
In tabel 5 zijn van enkele kerken de bouwkosten en hoofdafmetingen vermeld.
44
