..penningen opzamelen". Het resultaat was dat men in totaal bijna vierduizend gulden bijeenkreeg.
De herkomst ervan is in onderstaande tabel gespecificeerd.
Tabel 6. Specificatie naar herkomst van ingezamelde gelden voor de bouw van de kerk.
Schenkers
Bedrag in ponden Vlaams
Bedrag in guldens
Een tweetal ambachtsheren*
30-
0-
0
180,—
De Staten van Zeeland
41-
13-
4
250,—
De stad Goes
16-
13-
4
100,—
De kerk van 's-Heer Arendskerke
50-
0-
0
300,—
Andere kerken gezamenlijk
132-
1-
3
792,375
Een aantal diaconieën gezamenlijk
96-
1-
8
576.50
Particulieren
292-
17-
8
1.757,30
Totaal
659-
6-
15
3.956,175
Door een aantal andere ambachtsheren werden kerkramen geschonken.
De plaats waar de kerk zou worden gebouwd was al lang van te voren bekend. In het genoemde
verzoek uit 1668 van de kerkeraad aan de Staten van Zeeland staat dat de ambachtsheren „niet
alleen tot het bouwen van een kercke, maar oock een plaatse tot begraven der dooden hebben laten
afsteken.(30) Wanneer precies die plaats is bepaald weten we niet. Waarschijnlijk is het kerkhof
al in gebruik genomen bij de stichting van de kerkelijke gemeente in 1657. De oudst bekende
vermelding van het perceel als ,,'t kerkehoff" dateert van 28 mei 1666. (31) De grond ter plaatse
was voor landbouw ongeschikt; het hoorde tot een perceel zogenaamde ..blikken" (laaggelegen
gronden) waarvoor vóór 1658 zelfs geen polderlasten moesten worden betaald. (32) Het was in de
nieuwe polders trouwens gebruikelijk om de bebouwing zoveel mogelijk te situeren op kwalitatief
slechte grond. (33) Ook veel later werd voor openbare doeleinden bij voorkeur slechte grond
gebruikt.
In 1876 liet het gemeentebestuur een nieuwe (algemene) begraafplaats aanleggen op een zodanig
laag gelegen stuk grond, dat de lijkkisten vaak „met geweld en met groote inspanning van krachten
onder het water moeten gedolven worden." (34)
Een situatietekening van het dorp uit de tijd van de kerkbouw is niet bekend. De oudste betrouw
bare en gedetailleerde situatietekening dateert van 1819, toen, met het oog op de invoering van
het kadaster (op 1 oktober 1832), het dorp in kaart werd gebracht. Het toen vervaardigde „minuut
plan" (35) verschaft, samen met de bijbehorende „Oorspronkelijke aanwijzende tafel van grond
eigenaren" een nauwkeurig beeld van de perceelsindeling, bebouwing, eigendom en grondgebruik
in die tijd. Afbeelding 13 is een natekening van een deel van genoemd plan van de omgeving der
kerk. De toestand in 1819 was uiteraard al lang niet meer hetzelfde als in 1672: in dat jaar was
de huidige Benedenstraat nog voor het grootste deel onbebouwd en bestond de Emmastraat in het
geheel nog niet.
Ongetwijfeld is er van de kerk een ontwerptekening geweest, hoewel daarvan geen vermelding,
bijvoorbeeld in verband met de kosten, is gevonden. De ontwerper van de kerk is dan ook niet
bekend. Het schrijven van het bestek is daarentegen wel uitdrukkelijk in de afrekening van de bouw
genoemd. Waarschijnlijk is de bouwtekening ongeveer gelijk geweest aan die van de in 1656
gebouwde en in 1944 verwoeste kerk van Schoondijke, die van hetzelfde type was als de kerk te
's-Heerenhoek. Een afbeelding van die tekening is opgenomen in het boek van Ozinga. (36)
47
