JOHN HELSLOOT
De soirées van het Comité voor St. Nicolaasfeesten voor schoolkinderen
Naast deze tweede reeks St. Nicolaasfeesten ontstond er in Goes nog een derde serie. Om de
cadeaus voor de schoolkinderen te bekostigen organiseerde het comité zogenaamde soirées, die
men tegen betaling van meestal 1 gulden, een betrekkelijk groot bedrag in die tijd, kon bijwonen.
Deze soirées vertoonden wat hun programma betreft grote overeenkomst met de St. Nicolaas
feesten van de Vereniging voor Volksvermaken: er werd piano gespeeld en er werden liederen
gezongen, gedichten voorgedragen, tableaux-vivants uitgebeeld en gymnastiekoefeningen getoond.
Maar in één belangrijk opzicht weken ze daar ook weer in deze tijd, de jaren tachtig, vanaf: ze
werden uitsluitend gegeven door amateurs: door „dames en heeren". De duidelijk tot de bovenlaag
behorende columnist van de Goessche Courant waardeerde dit positief: ,,Het is zoo'n huiselijk
idee, al die kennissen op het tooneel te zien Ik geef aan zulk eene uitvoering verre de voorkeur
boven een tooneelvoorstelling van een bepaalden troep" (24). De soirées waren een groot succes:
er waren „stampvolle" zalen, waarin „daverende toejuichingen" weerklonken.
Samenvatting
Het bovenstaande is als volgt samen te vatten. Aan het eind van de jaren zestig van de vorige eeuw
vóelt men zich ook in Goes geroepen het vermaak van het „volk" te verbeteren. Er wordt een
vereniging opgericht, die als bekendste feest jaarlijks een Sint Nicolaasfeest organiseert. Al snel
blijkt dat zich tot de vereniging niet zozeer de lagergeplaatsten voelen aangetrokken, als wel de
middengroepen, de „burgers". In de jaren tachtig gaan er in het bestuur stemmen op om toch weer
terug te keren naar de oorspronkelijke doelgroep. Wanneer aan dat beleid ook daadwerkelijk
uitvoering wordt gegeven, wordt dat door de leden, dat wil zeggen door de „burgerij", niet
gewaardeerd. De bovenlaag reageerde omgekeerd: de gegoeden gingen in de jaren tachtig juist wèl
iets doen voor het volk, of althans voor hun kinderen. Zij stelden de St. Nicolaasfeesten voor arme
schoolkinderen in en hielden om die te financieren culturele soirées. Zo bestonden er in Goes aan
het einde van de vorige eeuw drie St. Nicolaasfeesten, die buitenshuis gevierd werden.
Conclusie: de situering van de St. Nicolaasfeesten in de Goese samenleving
Wat zeggen de hier geschetste ontwikkelingen bij de verschillende St. Nicolaasfeesten over maat
schappelijke processen in Goes? Of omgekeerd, welke gegevens kunnen een verklaring bieden
voor deze St. Nicolaasfeesten? Er zijn verschillende aanwijzingen dat sinds ongeveer de tweede
helft van de jaren zeventig de middengroepen, de „burgers", op de voorgrond beginnen te treden,
en dat als gevolg daarvan spanningen ontstonden met de zogenoemde „eerste stand" of de
„gegoeden". Dat blijkt bijvoorbeeld op politiek gebied. Men vond het in 1875 nog wenselijk dat
naast de vele ambtenaren en gegradueerde personen, die in den Raad gezeten zijn, een
burgerman zitting heeft, die als zoodanig meer vertrouwd kan zijn met de behoeften en wenschen
van de burgerij". Maar in 1891 schreef de eerder genoemde columnist dat vroeger inderdaad
mensen als „rechters, officieren van justitie, postdirecteuren" in de raad gekozen werden. ,,Maar
nu zijn we in een ander uiterste vervallen, want nu bestaat [de raad] geheel uit burgers" (25).
Ook op cultureel gebied deden zich spanningen voor tussen beide lagen. In 1875 beklaagde iemand
zich er in een ingezonden brief over dat er tijdens een muziekuitvoering gesproken was. Hij onder
tekende metdemand die zich niet tot de élite, maar tot den beschaafden stand van Goes rekent
Datzelfde gevoel van eigenwaarde bij de burgerij kwam in 1879 ook tot uitdrukking in hun
108
