TUSSEN STAD, STATEN EN STADHOUDER
Notenlijst
1. Zie o.a. H.A. Diederiks, S. Faber en A.H. Huussen jr.. Strafrecht en Criminaliteit, (Zutphen 1988), Cahiers voor Lokale
en Regionale Geschiedenis I (Walburg Pers).
2. Zie o.a. J.J. de Jong, Met Goed Fatsoen. De Elite in een Hollandse Stad. Gouda 1700-1780 (Dieren-Amsterdam 1985).
L. Kooymans, Onder regenten. De elite in een Hollandse stad. Hoorn 1700-1780 (Amsterdam-Dieren 1985). M. Prak, Gezeten
burgers. De elite in een Hollandse stad. Leiden 1700-1780 (Amsterdam-Dieren 1985).
3. J.V. Rypperda Wierdsma, Politie en Justitie. Een studie over Hollandsche staatsbouw tijdens de Republiek (Zwolle 1937).
4. Doctoraalcollege door dr. J. A.F. de Jongste te Leiden (1985) en te Groningen (1986) door A. Tjaden. Zie ook: D.J. Roorda,
Partij en Factie. De oproeren van 1672 in de steden van Holland en Zeeland, een krachtmeting tussen partijen en facties
(Groningen 1961).
5. P.D. de Vos, De vroedschap van Zierikzee (Middelburg 1931). H. van Dijk en D.J. Roorda, ,,Het patriciaat van Zierikzee
tijdens de Republiek", Archief Zeeuwsch Genootschap 1979, 1-126. M. van der Bijl, Idee en interest. Voorgeschiedenis,
verloop en achtergronden van de politieke twisten in Zeeland, en vooral in Middelburg tussen 1702 en 1715 (Groningen 1981).
M.A. Prins-Schimmel, Het Stadhuis te Goes (Middelburg 1988).
6. „Korte informatie van de forme van regeeringe en van eenige notabele privilegiën der stad Goes", Gemeentearchief Goes
(GAG), Archief der Stad Goes (ASG), inv.nr. 8, lijst van privileges, 1267-1767. De auteur van het stuk is onbekend. Mogelijk
heeft de toenmalige burgemeester, later raadpensionaris L.P. van de Spiegel blijkens de stijl het stuk gedicteerd aan secre
taris F.N. Keetlaer blijkens het handschrift rond 1772.
7. vb. L.Ph.C. van den Bergh, Oorkondenboek van Holland en Zeeland II (Amsterdam-'s-Gravenhage 1874) nr. 287 (1275).
F. van Mieris, Groot charterboek der graaven van Holland, van Zeeland en heeren van Vriesland II (Leiden 1754) nrs. 157
(1315) en 276 (1322).
8. C. Dekker, Zuid-Beveland. De historische geografie en de instellingen van een Zeeuws eiland in de middeleeuwen. (Assen
1971) 422.
9. Van Mieris, Groot charterboek II, 672 en 679.
10. GAG, ASG.inv.nr. 3, f. 10r-12v.
11. GAG, ASG.inv.nr. 3, f. 8. Van Mieris, Groot charterboek IV, 20.
J.H. Scheffer, Grafelijke commissie— of beveelboeken I, 1392-1404, in: Het Nederlandsch Familiearchief 1883 (Rotterdam
1883).
12. In 1563, toen het Calvinisme in Goes nog geen rol speelde, zal het aantal Rooms-Katholieke communicanten in Goes onge
veer gelijk zijn geweest aan het totaal aantal inwoners boven 12 jaar. S.J.M. Hulsbergen, ,,De opgelegde reformatie van Zuid-
Beveland in de 16e eeuw" in: Zeeuws Tijdschrift 2 (1981) 44-52. S. Groenveld, Walcheren en ZuidBeveland in 1569. Rapport
van vier raadsheren van de Spaanse koning betreffende de verdediging van deze eilanden (z.p., 1979), schatte het aantal inwo
ners in 1557 op 1700, in 1569 op 1750. Ook de gegevens uit ASG.inv.nr. 676, inspectie naar korenvoorraden bij poorters
in Goes, wijzen op ongeveer 1700 inwoners in 1557. Voor de eerste helft van de 16e eeuw zijn geen gegevens bekend.
Afgaande op het door Schaeck genoemde aantal van 3 a 4.000 communicanten lijkt het totaal van een kleine 5000 inwoners
niet onwaarschijnlijk. Pas in de 19e eeuw zou Goes dat aantal weer bereiken. Maar misschien heeft Schaeck uit eigenbelang
wat overdreven.
13. GAG, ASG.inv.nr. 8. Baljuwrekening van Floris Schaeck 1571-1577, GAG.voorl.inv. Verz. Keetlaer, inv.nr. 1808. De
originele klacht van Schaeck is niet terug gevonden. De bedragen van f. 200,— en f 60,— worden in het uit de tweede helft
van de 18e eeuw daterende afschrift genoemd, toen het Hollandse pond (gelijk staand aan f. 1het Vlaamse pond als reken
munt grotendeels had vervangen. Het is mogelijk dat in de originele klacht van Schaeck de bedragen van 200 Vlaamse ponden
c.q. 60 Vlaamse ponden zijn genoemd. Dit zou beter overeen komen met de bedragen van 150 c.q. 100 ponden Vlaams in
de volgende alinea. Verschillen blijven echter ook dan bestaan.
14. Opmerkelijk is dat in 1627 wegens „indispositie" van baljuw Michiel van Baerland tijdelijk, naast de opperschout, zelfs
sprake is geweest van een onderschout wiens instructie te vinden is in GAG, ASG.inv.nr. 679, Voorboden en Ordonnantiën
of Oude Boeck 1567-1666, fol. 223.
15. Reglement voor de commissarissen van het Landrecht, 15 nov. 1578, GAG, ASG.inv.nr. 3536. R. Fruin, De provincie
Zeeland en hare rechterlijke indeeling voor 1795 (Middelburg 1933), 90-97.
16. Ordonnantie op de civiele justitie binnen der stadt enden ressorte van der Goes, GAG, ASG.inv.nr. 3539.
17. Instructie voor de rentmeesters van de domeinen van Zeeland Bewesten Schelde, Beoosten Schelde en Tholen, GAG, ASG.
inv.nr. 3930, Instructieboek voor ambtenaren in dienst van de Staten van Zeeland 1579-1684.
18. GAG, ASG. inv.nr. 5040.
19. Instructie voor de officieren van de Roo Roede ten plattelande in Zelandt, 12 aug. 1664, in: Groot Placaetboeck III, 1034.
20. W.P.C. Knuttel, Catalogus van de pamflettenverzameling berustende in de Koninklijke Bibliotheek ('s-Gravenhage
1889-1920), nr. 7891.
Met name de Haagse baljuw Johan van Banchem maakte het wel erg bont. Hij werd dan ook in 1680 door het Hof van Holland
en Zeeland ter dood veroordeeld. Maar ook de Leidse schout De Bont (1619-1646) staat bekend om zijn machtsmisbruik. Alge
meen Rijksarchief (ARA) Den Haag, Archief Hof van Holland (AHH) inv.nrs. 5327 en 5328, Criminele papieren 1680.
L.Ph.C. van den Bergh, „De baljuwen", het Nederlandsch Rijksarchief I (Den Haag 1857) 235-304. H. Goudappel en
F. Snapper, „Het Leidse schoutambt 1564-1795", Leids Jaarboekje (1979) 31-58. F. Ossewaarde en M. van Kersbergen, Het
Haagse baljuwsambt 1586-1795 (Leiden 1986). In 1988 te publiceren scriptie in het Jaarboek Die Haghe.
21. Rijks Archief Zeeland (RAZ), Resoluties Staten van Zeeland (RSZ) 5 nov. 1663 en 29 maart 1664. Beide resoluties ook
te vinden in GAG, ASG.inv.nr. 3, fol. 158.
22. Ordonnatie op de justitie in kleine zaken binnen Goes, 30 mei 1772, GAG, ASG. inv.nr. 3549.
23. RAZ, RSZ, 3 en 5 feb. 1654.
35
