DE STRIJD TEGEN HET WATER IN ZEELAND BEWESTEN SCHELDE TUSSEN 1530 EN 1532
Raad van Mechelen, en Lambert van Briarde, rekestmeester, op inspectiereis naar Zeeland. De
heren vertrekken direct en het spreekt vanzelf dat hun rapport, dat zij na hun terugkeer in Mechelen
al op 18 november aan de landvoogdes overhandigen, een bron van grote waarde is voor onze
kennis van de situatie in Zeeland gedurende de eerste twee weken na de vloed. Ook Le Cocq en
Briarde reppen nergens in hun verslag over te betreuren mensenlevens en dit spreekt te meer, daar
zij wel onder de indruk zijn van de dode beesten, die zij overal zien drijven. De reactie in de
verschillende delen van Zeeland op de ramp is geheel verschillend. Op veel plaatsen wordt hard
gewerkt door de bevolking om de gaten te dichten, maar in de watering van Beoosten Yerseke doet
men niets en in Zierikzee moeten de afgezanten van de landvoogdes de magistraat, .fort perplex
et désolé et en petitte obédience" (11), zelfs helpen met het opstellen van ordonnanties, die alle
inwoners, mannen en vrouwen, verplichten aan de dijk te gaan werken, en diefstal van materiaal
en gereedschap voor het dijkherstel strafbaar te stellen. Twee personen worden door de afgezanten
hogelijk geprezen. Cornelis Jansz. Schravelinck, dijkgraaf van Bewesten Yerseke, ,,qui s'est
partout merveilleussement emploié" (12), en Adolf van Bourgondië, heer van Veere, die in de
eerste dagen door zijn lichamelijke arbeid zeer inspirerend op het volk heeft gewerkt. Maar ook
de Middelburgse happy few" schuwt het lichamelijk werk niet. Als Le Cocq en Van Briarde
samen met Adolf van Bourgondië op 12 november, precies een week na de vloed, in een bootje
van Veere over de ingezaaide korenvelden van Walcheren naar het grote gat tussen Middelburg
en Arnemuiden zijn gevaren, zien zij daar Adolf Herdinck, rentmeester van Bewesten Schelde,
Maximiliaan van Bourgondië, abt van OLV, de burgemeesters en de andere leden van de
magistraat allen aan het werk: mectans chacun la main a l'euvre" (13).
Geheel zonder strubbelingen verloopt het massale werk overigens niet. In Middelburg krijgen de
afgezanten te horen dat op twee van de mooiste dagen van de eerste week niet aan het dichten van
het gat gewerkt is, omdat drie boeren de overige geërfden hebben opgestookt met hun idee dat niet
het gat dicht moet, maar dat de monding van de haven van Middelburg dient te worden afgesloten.
En nog is dit idee niet uit de wereld, zodat de afgezanten dringend wordt gevraagd ook zondag
13 november te willen blijven en persoonlijk aanwezig te willen zijn op het werk, ,,pour éviter
inconvénient du peuple 14)Zo verblijven de hoge regeringscommissarissen inderdaad de gehele
zondag bij het gat en zijn er getuige van dat 's avonds tussen 7 en 8 uur de dijk is gedicht. De
volgende dag worden zij in Bewesten Yerseke van een soortgelijk voorval op de hoogte gesteld.
Daar bestond vanouds het onderscheid tussen de Binnenwatering en de Buitenwatering, waarbij de
parochies van de Buitenwatering wel met de Binnenwatering meebetaalden, maar niet onder het
gezag van de dijkgraaf stonden als hebbende elk hun eigen ambachtsheerlijke dijkgraaf. Als de
regeringscommissarissen aankomen, vernemen zij dat er al hard gewerkt is om het grote gat bij
Kattendijke te dichten en dat de stad Goes op haar kosten 100 beroepsdijkwerkers betaalt, maar
dat vier geërfden van Wemeldinge met alle geweld op een andere manier te werk willen gaan als
de dijkgraaf Schravelinck. Volgens deze had het gat al vier dagen geleden dicht kunnen zijn, terwijl
het nu zelfs 6 of 7 vadem dieper is geworden. Maar hij kan geen gezag uitoefenen over de
weerspannige geërfden, die niet de eersten de besten geweest zullen zijn, omdat Wemeldinge tot
de Buitenwatering behoort. De leden van de Goese magistraat, hoofd voor hoofd naar hun mening
gevraagd, stemmen allen met de dijkgraaf in. Deze eist nu van de commissarissen een ordonnantie,
waarin wordt bepaald, dat ieder, in Binnen- of Buitenwatering, absolute gehoorzaamheid aan hem
schuldig is, met als sanctie niets minder dan de doodstraf en algehele verbeurdverklaring van
goederen. De commissarissen laten de ordonnantie inderdaad publiceren en Schravelinck belooft
dat het gat over 5 of 6 dagen dicht zal zijn.
De maand november is beslissend voor het dichten van de grote gaten. Zij worden gedicht op
Walcheren, in Bewesten Yerseke, en op Wolphaartsdijk, terwijl Kortgene, Kats en Kruiningen zich
51
