LOON NAAR WEGEN, DE VERENIGING ..WEEGBRUG DE EENDRACHT" TE WOLPHAARTSDIJK, 1898-1966 LOON NAAR WEGEN, DE VERENIGING „WEEGBRUG DE EENDRACHT" TE WOLPH AARTSDIJK, 1898-1966 door W.F. Renaud 1. Inleiding Van 1898 tot 28 augustus 1984 heeft in de berm van de Veerweg in de Oosterlandpolder bij het Wolphaartsdijkse veer, tussen dijkpalen 20 en 21, het weeghuisje gestaan van de voormalige vereniging „Weegbrug Eendracht", kadastraal bekend Wolphaartsdijk sectie A 1487 (1). De oprichting van weegbruggen aan het einde van de 19e eeuw in Zeeland hing nauw samen met de opkomst van de suikerbietenteelt. In Belgisch Vlaanderen werden kort na 1850 een aantal suikerfabrieken gebouwd ter verwerking van de aldaar verbouwde beet wortels. Deze Belgische suikerfabrieken hebben in Zeeland de stoot gegeven tot de herleving van de bietencultuur na de Napoleontische tijd op een moment, dat de meekrapcultuur achteruit ging. In 1858 werd de eerste Nederlandse beetwortelsuikerfabriek geopend in Zevenbergen. Door de snelle achteruitgang van de meekrapprijzen na 1870 en de scherpe daling van de graanprijzen na 1879, werd de suikerbietenteelt voor veel Zeeuwse boeren van beslissende betekenis om te over leven. De suikerpenenteelt breidde zich vooral uit in Oost-Zeeuws-Vlaanderen en op Zuid- Beveland. Voor geheel Zeeland was het areaal, waarop beetwortels geteeld werden, gestegen van 1649 ha. in 1866-1870 tot 10882 ha. in 1894 (2). Tegen het midden van de jaren 1880-1890 gaf de verhouding tussen verbouwer en suiker fabrikanten overal aanleiding tot spanningen, onder meer voor wat betreft het wegen van de bieten. Weegbruggen bestonden nog niet in Zeeland, men woog de suikerpenen op kleine bascules of weegpikkels. Veel vervoerders, die in dienst stonden van de suikerfabrikanten, traden daarbij vrij willekeurig op. De boeren wensten daarom meer controle op het wegen. Vanaf 1877 werden in Zeeland al door boeren dorpsverenigingen opgericht, onder meer te Wolphaartsdijk, uit behoefte aan samenwerking hoofdzakelijk in de vorm van coöperatieve aankoop van zaden, kunstmest, steenkolen en voor het afsluiten van verzekeringen. Op initiatief van de dorpsvereniging Wolphaartsdijk werden in 1889 op een aantal plaatsen op Zuid-Beveland en in Oost-Zeeuws-Vlaanderen verenigingen van bietentelers opgericht om zich tegen de suikerfabrikanten te kunnen verweren. Door hun toedoen werden er overal weegbruggen opgericht (3). 2. Weegbruggen in het algemeen en weegbruggen te Wolphaartsdijk Een weegbrug is een toestel om zware lasten, zoals vee en wagens geladen met landbouwproducten te wegen. Een weegbrug bestaat uit een groot, vrijdragend platform, waarop de last wordt geplaatst. Door middel van op messen scharnierende hefboomstelsels wordt de last in een bepaalde verhouding, bijvoorbeeld 1:500, overgebracht naar een balansarm met schuifgewichten van verschillende grootte. Na het inspelen van de beide balansmarkeurs kan het gewicht op de schaal verdeling worden afgelezen. Het weegmechanisme bevindt zich meestal in een weeghuisje. Door een afdrukapparaat kan het gewicht automatisch op een weegbriefje worden geperst (4). De weeg brug vormde een belangrijke schakel in de handel en het transport van landbouwproducten zoals 75

Tijdschriftenbank Zeeland

Historisch Jaarboek Zuid- en Noord-Beveland | 1989 | | pagina 77