A.P. BUIJS
hadden zij een vaste plaats, zongen met heldere kelen de psalmen en luisterden aandachtig naar de
preek, want, terug op school, werden zij daarover door de meester ondervraagd. Opmerkelijk is, dat in
Van der Venne's contract van 1594 een passage is opgenomen over de wens van de ouders in deze. Soo
die ter contrarie 't selve nyet en begheren moest de rector deselve aldaer nyet leyden.
Van der Venne vertrok uit Goes in 1595. Van de rectoren die volgden noemen we Samuel Nothaeus
die in 1612 werd benoemd en zijn bloedverwant Marcus Nothaeus, die van 1628 tot 1633 rector was.
Beiden waren predikant, maar wegens hun Arminiaanse opvattingen konden zij hun ambt bijna nergens
uitoefenen. Zij verkondigden hun ideeen in Goes, waardoor het niet ondenkbaar was, dat verscheyden
luyden souden werden ontsticht. Burgemeesters en Schepenen verboden beiden te „proponeren". Zij
respecteerden hun opvattingen, maar konden niet toestaan, dat er onrust ontstond.
5. De school onder de heren Paludanus
Paludanus is de Latijnse naam van het geslacht Ten Broecke. dat veel geleerde mannen heeft
voortgebracht. Van 1550 tot 1800 komt de naam telkens voor in verschillende streken van ons land (15).
In 1633 werd David Paludanus tot rector van de Goese Latijnse school benoemd. Hij werd om zijn
geleerdheid zeer geroemd en kreeg dan ook een heel wat hoger tractement dan zijn voorgangers. Het
inkomen van de rector bestond in die tijd uit het salaris van stadswege en enige emolumenten, zoals een
(groot) deel van de door de leerlingen betaalde schoolgelden en een vergoeding voor de leerlingen die
bij de rector in de kost waren. Een deel van de jongens woonde namelijk in het schoolgebouw en was
bij de rector in de kost. De vergoeding die zij betaalden was blijkbaar zo belangrijk, dat de rector, als
hij naar een andere stad beroepen was, kostjongens meenam (16).
David Paludanus kreeg bovendien vrijdom van accijns op bier en wijn. Hij kreeg een vrije woning aan
de Beestenmarkt, waarheen de school in die tijd was verhuisd. Over de huisvesting handelt een later
hoofdstuk. De oudste zoon van de rector was kandidaat in de medicijnen. De school telde zo veel
leerlingen, dat hij een betrekking als conrector kreeg. Het kwam vaker voor dat medici bij het Latijnse
onderwijs betrokken werden: zij kenden genoeg Latijn om de jongste leerlingen les te kunnen geven.
Zijn salaris was belachelijk laag: 12 stuivers per maand. De vroede vaderen gaven hem het recht
visitatien te doen over crancken daer hy ontboden wert; daar verdiende hij aan...Na een goed halfjaar
vertrok Paludanus Jr. Was het om de geringe beloning, of voorzag hij de slechte tijden die Goes te
wachten stonden? De winters waren in die tijd streng, wat voor velen armoede, honger en ziekte
betekende. In 1635 werd het eerste geval van pest geconstateerd in de Armenhoek in Goes en in 1636
heerste een pest-epidemie in geheel Zuid-Beveland. Mensen probeerden de ziekte te ontvluchten. Zo
vertrok een schip met kinderen, dat ongelukkigerwijs bij Willemstad werd overvaren, waarbij velen
verdronken. De kinderen waren uit de armen van den eenen dood in den anderen geloopen (17).
Voor het onderwijs heeft de epidemie zeker gevolgen gehad. In 1637 kreeg rector Paludanus een extra
toelage van 6 pond Vlaams met de opdracht bij-lessen in lezen te geven aan kinderen. Zij hadden
bl ijkbaar een achterstand opgelopen. In 1640 werd weer een zoon van de rector tot conrector benoemd.
Deze Georgius stond zijn vader gedurende vijf jaar terzijde, maar vertrok daarna. V ader Pal udanus zette
toen zijn jongste zoon Salomon voor de klas, evenwel zonder Burgemeesters en Schepenen daarin te
kennen. Dat accepteerden deze heren niet. De curatoren gaven de rector dan ook in beleefde termen te
kennen, dat Salomon niet voor het conrectoraat in aanmerking kon komen. Hij bleek bovendien niet erg
geschikt te zijn voor het leraarsambt. Een jaar na dit voorval, in 1646, overleed de rector. Hij werd
opgevolgd door Abraham Beeckman en later Zacharias Silvius.
In 1653 overleed de conrector Wyfrynk. Salomon Paludanus, die toch wel graag een functie aan de
school van zijn vader wilde hebben, solliciteerde; zonder succes.... Toch gaf hij niet open ook hier bleek
20
