DE GESCHIEDENIS VAN HET WEESHUIS
Onderwijs
Vrijwel alle jongere kinderen kregen in het weeshuis lager onderwijs. Aangezien de wezen- en
armenschool uitvoerig aan de orde is gekomen in hoofdstuk 3 zullen we er op deze plaats niet verder
op ingaan. Wel moeten we hier een aantal andere, voor de weeskinderen relevante schooltypen
bespreken, de naai-, de ambacht- en de avondschool.
De naaischool was gehuisvest in het weeshuis zelf en stond onder rechtstreeks toezicht van het arm
bestuur. Ze was zeker niet alleen bedoeld voor de weesmeisjes, ook meisjes van buiten het tehuis
konden de lessen in ..naaijen. breijen en andere vrouwelijke handwerken" bijwonen. De lerares,
naaimatresgeheten, kreeg van het weeshuisbestuur een jaarsalaris van 100 - benevens enige
emolumenten. De leerlingen kregen per dag zes uur les, vijf dagen in de week. De controle die door
de weeshuisregentessen op de naaimatres en de leerlingen werd uitgeoefend, was streng. Zo was de
matres verplicht ..alles wal op school genaaid wordt in de directiekamer te brengen, ook het
goed dat versteld (moest) worden." Bovendien moest ze ..alles, met overleg der regentessen knip
pen en in orde brengen" en er op toezien dat de naaimeisjes onder geen beding spullen mee naar
huis namen. De opbrengst van het naaigoed werd verdeeld over de regentessen, matres en wees
meisjes. (31)
Zo'n veertig tot vijftig leerlingen bezochten de school in de jaren zeventig en tachtig van de vorige
eeuw. Het aantal wezen onder hen was echter in de minderheid. In 1885 bijvoorbeeld, waren niet
meer dan achttien van de in totaal achtenveertig leerlingen afkomstig uit het weeshuis. Pogingen van
het armbestuur om de verhouding wat meer gelijk te trekken en het aantal ..burgermeisjes" terug te
dringen, sorteerden nauwelijks effect. (32) Het aantal weesmeisjes bleef klein en dit was gezien de
teruglopende weeshuispopulatie allerminst verwonderlijk.
Over de kwaliteit van het onderwijs aan de naaischool waren de armbestuurders tevreden. Zo spra
ken ze in 1883 over ,.de uitstekende wijze waarop de naaimatres hare taak vervult getuige de
herhaalde bekroningen op Tentoonstellingen." Over ongeregeldheden hoefde men zich geen zorgen
te maken. ,.Op de school"zo verzekerden de regentessen, „heerscht de beste orde en regel." (33)
Na de opheffing van de aan het weeshuis verbonden naaischool in 1920 werden de meisjes - wezen
en dochters van huiszittende armen - naar de vakschool gestuurd. De school leidde de meisjes op tot
naaister entof dienstbodeberoepen die door het armbestuur als uitermate geschikt voor wezen en
armeluiskinderen werden geacht. De foto dateert van 1931
137
