Vagebonden van de zelfkant,
door W.P. den Toom en A.J. Barth.
Stelen en helen.
Een gif schandaal.
VAGEBONDEN VAN DE ZELFKANT
In 1603 vestigt Maijcken Maertens, oud achtentwintig jaar en afkomstig van Den Briel, zich in een
huisje buiten de Nieuwe Poort in Goes. Ze woont al driejaar samen, zonder getrouwd te zijn en dat
is de stadsbestuurders een doorn in het oog, met Willem Dierixssen, met de bijnaam Blanke Spa.
Ze houdt zich bezig met handel, in- en verkoop, maar die wordt door het stadsbestuur met
argusogen bekeken. Regelmatig komen de dienaren van de baljuw bij haar op bezoek om
onderzoek te doen naar gestolen goederen. Heling is ook in 1604 verboden. Op zeker moment
komen "'s heeren knapen" weer eens bij haar kijken. Wat wil het geval. Een aantal Engelse
soldaten, in Goes in garnizoen liggend, heeft een ketel en kleding gestolen en de baljuw vermoedt,
dat deze spullen wel eens bij Maijcken aanwezig kunnen zijn. Dat blijkt inderdaad het geval te zijn.
Ze heeft een deel ervan al doorverkocht. De baljuw deelt haar mede, dat als ze door blijft gaan met
haar handel en wandel, ze de stad zal moeten verlaten. Ze trekt zich er weinig van aan. Een poosje
later komen er drie Engelse soldaten uit Zierikzee in haar "winkel" met gestolen kleding. Zij brengt
die naar de lommerd en toucheert negen carolus guldens. Met de Engelsen gaat ze de stad in en
komt terecht in de herberg van Jan Crijnssen, waar de Engelsen kleding stelen, die in het huis van
Maijcken onder de vloer verborgen wordt gehouden. Als de politie bij haar komt informeren naar
de gestolen goederen, weet ze van niets. Zelfs als de dienaren van de baljuw de kleding in haar huis
weten te vinden, blijft ze ontkennen. Maar dat helpt haar niet. Burgemeesters en schepenen
besluiten haar op het schavot voor het stadhuis te doen geselen, waarna ze binnen vierentwintig uur
Goes en Zuid-Beveland voor dertig jaar moet verlaten. Op 12 januari 1604 wordt het vonnis
voltrokken. Willem Dierixssen komt er heel wat beter af, omdat hij aan de praktijken van Maijcken
niet mee heeft gedaan. Maar burgemeester en schepenen nemen het hem zeer kwalijk, dat hij ook
nooit iets gedaan heeft om Maijcken van het slechte pad te houden en dat hij ongetrouwd met haar
samenleeft. Ook heeft hij nimmer de justitie ingeschakeld, ondanks de wetenschap, dat in zijn huis
gestolen waar aanwezig is. Hij moet God en de justitie om vergiffenis bidden en beloven nooit
meer met verkeerde vrienden om te gaan. Twee Engelse soldaten zijn ook in de kraag gegrepen
voor de diefstal bij Crijnssen. Zij zijn Chaerel Ritsart en Robert Borsort. Ritsart is de echte
boosdoener en krijgt dezelfde straf als Maijcken. Borsort is een meeloper, die vrijwel niet
deelneemt aan het avontuur. Burgemeester en schepenen zijn genegen hem gratie te verlenen, wat
dan ook gebeurt.
(bron: Raze 1573, fol. lr/2v)
In mei 1708 mag Janis Steenwaart een plaats innemen in de gevangenis van Goes. Voordat hij met
Janneken Laurus trouwt, heeft hij op schandelijke wijze een trouwbelofte verbroken. Dat zal hem
vast nog wel eens gespeten hebben, want een goed huwelijk heeft hij niet. Zo zoekt hij zijn vertier
elders. Op 10 januari 1708 is hij bij de weduwe van Cornelis Jeroense. Daar danst hij met Cornelia
Beijsselaar en maakt plezier. Op een gegeven ogenblik werpt hij haar achterover en trekt al haar
kleren over haar hoofd, "welke conduite van leven is gevolgd van nog erger en schandelijker jegens
41
