A.P. BUIJS
voeten in de roede, 1638,3 meede Stavenisse soo ick meene.
Gemeten ter Goes opt Stadthuys.
Lengte: 1 roede 3735 mm.
1 voet =311 mm.
1 duim 26 mm.
Enkele lokale maten zijn: (9)
de Goessche elle van 16 tailien, 3634, lengte 690 mm
de Middelburgse el was 702 mm.
de Goessche houtvoet van 11 duymen, 1520, lengte 289 mm
de Middelburgse houtvoet was 300 mm.
de Goessche glasvoet, 1105,5, lengte 210 mm
de Middelburgse glasvoet was 201 mm.
de wynroyersvoet 1520. lengte 289 mm) wiens cubic 10 Goessche stoopen nats hout. Dit levert
voor een stoop een volume op van ruim 2,4 liter.
Hedendaagse studies over oude maten.
Na 1950 zijn verschillende werken verschenen over oude maten en gewichten:
R. Rentenaar. Van Swindens Vergelijkingstafels van lengtematen en landmaten, 2 delen, een
uitgave van het Centrum voor Landbouwpublicaties en iandbouwdocumentatie, Wageningen, 1971
J. M. Verhoef, De Oude Nederlandse maten en gewichten, een uitgave van het P.J.
Meertens-instituut, Amsterdam, 2e druk, 1983.
K. M.C. Zevenboom. Theorie over de ontwikkeling van de Nederlandse voet- en ellematen, een
publicatie van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Amsterdam, 1964.
Zevenboom stelt in zijn werk:
le. Het grote aantal maten vóór de invoering van het metriek stelsel is het eindresultaat van een
langdurig ontwikkelingsproces dat als uitgangspunt slechts enkele verschillende maten of
maatgroepen had.
2e. Door verwaarlozing van standaarden en fouten bij het maken van nieuwe standaarden dijde elk
der oorspronkelijke maten of maatgroepen uit tot een verzameling van onderling verschillende
maten.
3e. Het onderzoek van 41 verschillende maten bracht aan het licht dat in de loop der tijd 31 maten
langer werden en 10 korter. Er is, statistisch gezien, dus een zekere tendens naar uitdijing van de
maateenheden.
Het metriek stelsel in Nederland.
Het metriek stelsel van maten en gewichten is afkomstig uit Frankrijk, bestemd voor "tous les
temps en tous les peuples".
Door allerlei staatkundige verwikkelingen en de afscheiding van ons land van Frankrijk in 1812
kwam de invoering hier niet van de grond. In 1816 werd een ijkwet aangenomen, die gebaseerd
was op het Franse stelsel. Op 1 januari 1820 trad deze wet in werking. Nederland was daarmee een
van de eerste landen na Frankrijk waar het nieuwe stelsel werd ingevoerd. Maar het Nieuw
Nederlandsch Stelsel voorzag de nieuwe maten nog van oude, ingeburgerde namen!
Zo werd de Franse "mètre" hier: Nieuw Nederlansche El;
de décimètre werd Palm;
de centimètre, duim en de millimètre werd Streep.
62
