GESCHIEDENIS VAN EEN VOORNAAM DORP. HEINKENSZAND OMSTREEKS 1812
loren. De patroonheilige van de kerk en de nieuwe parochie werd de heilige Blasius. Tijdens de
Reformatie is, op 26 oktober 1578, deze kerk overgenomen door de Hervormden. In 1843 is deze
kerk, die toen vervallen en verwaarloosd was, afgebroken en is er een nieuwe kleinere kerk voor in
de plaats gekomen, een zogenaamde waterstaatskerk (zie afb.3). Naar het ontwerp van
waterstaatsingenieurs werden tussen 1820 en 1860 vele nieuwe kerken gebouwd, aangezien de
kerkbouw toen een staatsaangelegenheid was.
Vóór de afbraak van de heilige Blasius kerk was op de toren in 1810 een telegraafinrichting
geplaatst, die de waarneming van vijandige scheepvaart op de Westerschelde via de abdijtoren te
Middelburg overnam en ze doorgaf aan het leger van Napoléon Bonaparte in Antwerpen. In die tijd
deed een oorlogschip een week over het afleggen van de afstand tussen het begin van de
Westerschelde tot aan Antwerpen. Een militaire bode legde deze afstand in dezelfde tijd af en was
dan te laat om het leger in Antwerpen te berichten. De optische seinen konden daarentegen van
Middelburg, met een aantal tussenstations, in een dag naar Antwerpen overgebracht worden (12).
De waterstaatskerk bestaat nog en is gelegen aan de Dorpsstraat. Een deel van het meubilair van de
toenmalige heilige Blasius kerk is bewaard gebleven, waaronder een thans in de waterstaatskerk
nog aanwezige midden-17e eeuwse houten preekstoel met koperwerk, die in opdracht van de
hervormde kerk in het jaar 1804 door de latere vrederechter Johannes van de Kreke is bijgewerkt
(zie afb.4 en par.4.2). Hij verrichtte als timmerman niet alleen werkzaamheden voor de hervormde
kerk, maar was ook ouderling en diaken in die kerk. Het algemeen reglement voor het bestuur der
hervormde kerk van het jaar 1816 zegt over de functie van ouderling:"Dat ouderlingen gekozen
worden uit de achtingswaardigste, kundigste en voornaamste leden der gemeente". In 1800 werden
door ouderlingen, blijkens de kerkeraadnotulen. te Heinkenszand huisbezoeken verricht, waarbij
dan in de kerkeraadvergadering werd genotuleerd dat die en die berispt was wegens dronkenschap
of vanwege het luid vloeken. Zo wordt in de stukken van het archief van de hervormde kerk
■f
Afb.3: N.H.Kerk Heinkenszand; gemeentearchief Borsele.
95
