G. VAN DER WAL - M. PETIT
Noten.
1). Een troostelijk woord is den armen spijs (A.J. Barth, Drs. A.L. Kort - Goes 1991) Goede en goedkope huisvesting te
bezorgen (G. v.d. Wal, Drs. A.L. Kort - Goes 1987)
2). Over de laarzenfabriek van dhr. Larsen valt in de archieven van Goes niet meer terug te vinden dan dat deze 10 werknemers
telde. In 1884 verliet dhr. Larsen Goes en de fabriek werd gesloten. (G. v.d. Wal; Mr. M.J de Witt Hamer, sociaal, radicaal,
liberaal, bouwstenen voor een biografie - Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland, pagina 79 en 96)
3). Het "Volksblad" was een initiatief van de "Goesche Vereniging van Volksbelangen". Het was in eerste instantie een blad
voor Goes en omgeving. Op 23 mei 1870 verscheen het eerste nummer in een oplaag van 1000 exemplaren, prijs per stuk: 1
cent. Het blad werd, onder hoofdredactieschap van De Witt Hamer, in 1874 omgevormd tot het landelijk orgaan van de
Coöperatieve Commissie in Nederland. (G. v.d. Wal; AW pagina 75, 84, en 85)
4). Domela Nieuwenhuis logeerde bij zijn vriend De Witt Hamer te Middelburg en het is logisch te veronderstellen dat Domela
toen ook, buiten de lezingen om, contact heeft gehad met Marees van Swinderen, Van Campen en Frowein over hoe een zo
goed mogelijk klimaat te creëren om de aansluiting van "Eigen Hulp" bij het ANWV te bewerkstellingen.
5). Dr. B. Altena; Een broeinest der anarchie, pagina 19 - Amsterdam 1989.
Literatuurlijst
Mr. M.J. de Witt Hamer®, sociaal, radicaal en liberaal, bouwstenen voor een biografie (G. v.d. Wal in: Historisch Jaarboek voor
Zuid- en Noord-Beveland - Goes 1986) - Goede en Goedkope huisvesting te bezorgen. (G. v.d. Wal, Drs. A.L. Kort - Goes
1987)
"Een broeinest der anarchie" (Dr. B. Altena - Amsterdam 1989)
"Dr. P.C.F.Frowein" (Dr. P.J. Meertens - Sociaal Historische Studiekring 1963)
"Mr. M.J. de Witt Hamer" (Dr. P.J. Meertens - Sociaal Historische Studiekring 1956)
"Een troostelijk woord is den armen spijs". Een geschiedenis van het burgerlijk armbestuur en de Godshuizen van Goes. (A.J.
Barth, Drs. A.L. Kort in: Historisch Jaarboek voor Zuid- en Noord-Beveland - Goes 1991)
Verzuiling, kapitalisme en patriarchaat (S. Stuurman - Nijmegen 1983)
Bronnen
Bevolkingsregister - Gemeente Archief Goes
Archief "Eigen Hulp" - Gemeente Archief Goes
Goesche Courant 1880 - Gemeente Archief Goes
Personen register
Bilt La Motthe, Z.D. v.d. (1833 - 1903)
Was behalve gemeenteambtenaar te Goes directeur van de Hollandsche-Zeeuwsche stoomrederij en van de stoombootdienst
door de Westerschelde (respectievelijk stoomjacht Zuid-Beveland en Telegraaf 3 en 4). Was secretaris-ontvanger te 's-Heer
Abtskerke (later burgemeester). Mede eigenaar van een tweetal ondernemingen n.l. Van der Bilt La Motthe en Risseeuw
commissionairs in effecten (1872) en de firma J.H. Jansen en Co handelaars in steenkolen (1877). Verder vervulde hij vele
maatschappelijke functies.
Campen, A.W. v. (1818 - 1888)
Was predikant te Opperdoes tot 1865. Later leraar en directeur HBS te Goes, vanaf 1865 voorzitter afdeling Goes Maatschappij
tot nut van 't Algemeen. (1880)
Domela Nieuwenhuis, F. (1846 - 1919)
Deze gigant wordt algemeen beschouwd als de belangrijkste grondlegger van het anarchisme en socialisme in Nederland.
Daarnaast bemoeide hij zich met de vakbeweging en het pacifisme. Hij speelde tevens een belangrijke rol in het internationale
anarchisme en socialisme. Deze "arbeider" publiceerde rond de 200 boeken en vertaalde een veertigtal buitenlandse geschriften
(ondermeer Das Kapital). Hij werkte mee aan een zeventigtal Nederlandse en buitenlandse kranten en tijdschriften, waarin hij
duizenden artikelen publiceerde. Daarnaast hield hij honderden lezingen door heel Nederland.
1869 - 1871 predikant (Luthers) te Harlingen.
1871 - 1875 predikant te Beverwijk.
1875 - 1879 predikant te 's-Gravenhage,
treedt in 1879 uit de kerk, wordt socialist en atheïst.
1879 - 1898 redacteur en oprichter van "Recht voor Allen".
1881 - 1897 lid algemeen bestuur Sociaal Democratische Bond (van 1882 - 1887 secretaris)
1887 - 8 maanden gevangenisstraf wegens majesteitsschennis.
1888 - 1891 lid Tweede Kamer.
1897 - wordt anarchist.
1898 - 1918 redacteur en oprichter "De Vrije Socialist".
1879 - 1886 lid comité algemeen Stem- en Kiesrecht.
80
