VEERBOTEN EN TRAMS IN HANSWEERT
door J. KOK
VEERBOTEN EN TRAMS IN HANSWEERT
In het vorige jaarboek verscheen het eerste deel van het onderzoek van de heer J. Kok over
de geschiedenis van de veerdiensten van Zuid-Beveland naar Zeeuws-Vlaanderen. In de
beschouwing van vorig jaar stonden met name de veerboten en trams in Hansweert tot en
met 1939 centraal.
Onderweip van bespreking in dit tweede en laatste artikel zijn de lotgevallen van de
veerdiensten, havens en tramverbindingen vanaf 1940.
17. De Tweede Wereldoorlog.
Met het oog op de dreigende oorlogsomstandigheden vorderde de Koninklijke Marine in
augustus een aantal PSD-veerboten. De KONINGIN EMMA en PRINS WILLEM I
werden ingericht als hulpmijnenlegger. De SCHOUWEN en LUCTOR ET EMERGO
werden ingericht als hospitaalschip. Voor het eerst in de geschiedenis vervoerde de
veerdienst Hansweert-Walsoorden meer dan 100.00 passagiers (116.651) en werden er
19.331 voertuigen overgezet. Kort na het begin van de Tweede wereldoorlog - op 10 mei
1940 - vervoerden de PSD-schepen Franse militairen van Walsoorden naar Hansweert, die
langs het Kanaal door Zuid-Beveland hun stellingen betrokken (westelijke kanaaloever).
De veerdienst Hansweert-Walsoorden kon enige maanden niet worden uitgevoerd. Op 15
mei kwamen, rond 10.00 uur, Duitse legereenheden via de Saidijk bij Den Inkel aan. Van
daar vertrokken zij rond 13.00 uur langs de in aanbouw zijnde nieuwe veerhaven in de
richting van de sluizen in Hansweert. Het hospitaalschip SCHOUWEN werd in die
meidagen in de haven van Hoofdplaat afgemeerd en later naar de havenmond gesleept.
Daar werd het in brand gestoken en tot zinken gebracht. Het schip werd later gelicht en
bleek zodanig te zijn beschadigd, dat het niet meer kon worden hersteld. Het wrak werd
geborgen door Smits uit Wemeldinge en naar een scheepssloperij gebracht.
Het stoomschip LUCTOR ET EMERGO werd in de meidagen 1940 door bommenwerpers
aangevallen, terwijl het in Vlissingen aan een PSD-ponton lag. Het vaartuig zonk binnen
enkele minuten en werd in augustus gelicht door Smits uit Wemeldinge en bleek niet meer
te herstellen. Ook hier volgde de weg naar de sloper. De KONINGIN WILHELMINA lag
bij het begin van de oorlog in een dok bij de KMS. Het werd met spoed gereedgemaakt
voor het troepenvervoer, maar werd kort daarna door een bom getroffen en raakte in brand.
De reparatie duurde enige weken. Het was toen de enige grote veerboot van de PSD. De
PRINS HENDRIK werd bij een bombardement aan stuurboordzijde beschadigd, met als
gevolg dat het schip toen maar in één richting kon varen.
Enkele dagen daarna werd de PRINS HENDRIK in de haven van Breskens door de
Fransen tot zinken gebracht na afloop van het troepenvervoer. In augustus werd de PRINS
HENDRIK gelicht en naar de KMS in Vlissingen gesleept en afgemeerd in het Kanaal
door Walcheren. Het herstel heeft lang geduurd. Het als troepentransportschip gebruikte
motorschip KONINGIN EMMA kwam bij Breskens in aanvaring met een Franse
torpedobootjager en werd bij de haven van Breskens afgemeerd om zinken te voorkomen.
Daarna werd het vaartuig naar Vlissingen gesleept en werd het bij de KMS gerepareerd.
5
