"Ijsvermaak"
IJSVERMAAK
SPORT, VERMAAK OF BEDELING?
Door Johan Boogaard
1. Inleiding.
In november 1997 verscheen een artikel in het nieuwsblad voor de Bevelanden waarin uit
de doeken wordt gedaan hoe twee jonge Goesenaren het plan hebben gevat om de
vereniging "Ijsvermaak", die in 1990 ter ziele is gegaan nieuw leven in te blazen."
Het Goese gemeentearchief beschikt over een klein archiefje van deze vereniging, dat de
periode vanaf de oprichting in 1879 tot ongeveer 1917 omvat.
Op zoek naar het ontstaan van de sportbeoefening in Goes is wat betreft het
schaatsenrijden de periode, die het laatste kwart van de negentiende eeuw omvat,
belangrijk.21
Het ontstaan van een vereniging die ijsfeesten organiseert blijkt dan geen op zichzelf
staande gebeurtenis te zijn, maar een onderdeel van een groter geheel van ontwikkelingen.
Hoe deze ontwikkelingen er toe leidden dat in Goes een vereniging voor ijsvermaak werd
opgericht en zich ontwikkelde leest u in het navolgende.
2. Sociaal-culturele opvattingen in Nederland.
In de tweede helft van de negentiende eeuw bemoeide de liberale bovenlaag van Nederland
zich intensief met de lagere klassen, die men "het volk" noemde. Door de opkomst van
industrie was er een compleet nieuwe klasse ontstaan, die der fabrieksarbeiders. Samen
met de landarbeiders, reeds eeuwenlang een onderliggende groep, vormden zij "het
volk".31
Deze zwakkeren in de samenleving, zoals we ze tegenwoordig noemen, zaten in een
weinig benijdenswaardige situatie. Hun levensomstandigheden waren uitgesproken slecht.
Lange werktijden tegen lage lonen vormden de basis voor hun slechte leefomstandig
heden. Als gevolg daarvan waren de woonsituatie, de gezondheidszorg, het onderwijs en
de culturele ontwikkeling uiterst minimaal.
In het liberale Nederland van toen vond men dat de "minvermogenden", zoals ze in die
periode werden genoemd, op allerlei wijzen moesten worden voortgeholpen. Voorwaarde
hierbij was dan wel dat het initiatief bij de gegoeden moesten liggen. Zij maakten uit wat
goed was en wat niet voor lagere klassen.
Vanuit die optiek ontstond er een soort "beschavingsoffensief' waarbij men op het gebied
van culturele ontwikkeling en openbaar vermaak activiteiten ging organiseren die als doel
hadden "het volk te verheffen".41
3. De Goese situatie.
Al sinds 1816 bestond in Goes een departement van de Maatschappij tot Nut van 't
Algemeen. Het grootste gedeelte van de liberale bovenlaag van Goes was daar lid van.
Naadloos sloten hun opvattingen over volksontwikkeling aan bij de algemeen geldende
63
