den nu stuk voor stuk verwijderd en vervangen door glas-in-loodramen
met traceringen van geprofileerde baksteen. Ook werd voor de oude in
gang een portaal gebouwd met sanitaire voorzieningen, die tot die tijd
ontbraken. Eerst op 22 april 1959 vond de officiële overdracht van de
kerk plaats. Vermeld moet worden de voortvarendheid en het doorzet
tingsvermogen van de heren H. C. v. d. Zande en A. W. Wandel, die
achtereenvolgens president-kerkvoogd waren tijdens de beide fasen van
de restauratie; daarnaast de vakkundige boekhouding van de secretaris
ontvanger, de heer A. Boogert, waardoor samenwerking met de subsi
diërende instanties ten zeerste is bevorderd.
De toren vraagt nog onze aandacht. Hij was architectuurhistorisch van
bijzondere betekenis wegens het zeshoekige grondvlak. In Nederland is
er zo nog één andere toren, namelijk die van de St. Jacobskerk te 's-
Gravenhage. Een verklaring is misschien dat de beide kerken in de mid
deleeuwen onderhorig zijn geweest aan de abdij van Middelburg. Waarbij
dan valt op te merken dat de Apostelen Johannes en Jacobus broers wa
ren. Voorheen was er te Nieuwerkerk een aangebouwde acht-kantige
bakstenen traptoren die tot de eerste geleding voerde en in de tegenover
liggende hoek als ronde traptoren werd voortgezet.
Terloops is reeds het een en ander meegedeeld over de oudste geschie
denis van de toren. Uit afbeeldingen valt verder op te maken, dat in de
loop van de tijd het grote raam boven de ingang is dichtgemetseld en dat
de galmgaten zijn verkleind. Daar vanaf de Franse tijd de toren eigen
dom is van de burgerlijke gemeente, zullen in het gemeentearchief on
getwijfeld gegevens te vinden zijn over kleine reparaties, maar het heeft
m. i. weinig zin om daarnaar te zoeken.
Wel is opvallend, dat rondom het leien-dak een vrij breed gedeelte rood-
wit-blauw was geschilderd. Nadat in 1917 bij vergissing bommen geworpen
werden op Zierikzee was dit gedaan om verdwaalde vliegers te waar
schuwen. De verf moet van goede kwaliteit zijn geweest want, al verbleek
ten langzamerhand de kleuren, tot aan het eind van de tweede wereld
oorlog was deze Nederlandse vlag goed zichtbaar.
Ingrijpend is het feit geweest dat op 3 februari 1945 heeft plaatsgevonden.
Men is bezig elkaar na te schrijven: 1944. Dat jaartal is absoluut fout.
Drie maanden voor de bevrijding, toen zelfs Duitse recruten geweten
moeten hebben dat het voor hen een verloren zaak was, zijn nog torens
opgeblazen! 3 februari trof de toren van Nieuwerkerk dit lot. Het op
blazen is zo "gründlich" gedaan, dat aan restauratie niet te denken viel.
Alleen het weerhaantje heeft het "overleefd" en is later op het dak van
de kerk geplaatst. Uit de aard der zaak ging in 1945, en zeker na de
ramp van 1953, woningbouw voor. De herbouw van de toren werd een
slepende zaak, zodat de oudere Nieuwerkerkers er aan gingen twijfelen
of ze het nog zouden beleven, terwijl de jongeren zich de oude toren -
eens Nieuwerkerks trots - niet kunnen herinneren. In 1974 keerden ech
ter de kansen. Aan het architecten-bureau Weyts te Bergen op Zoom
werd door het gemeentebestuur opdracht gegeven tot het maken van een
ontwerp. Uit de drie mogelijkheden werd een toren gekozen die ongeveer
gelijk is aan de oude. Of alle deskundigen met die keuze instemmen,
weet ik niet. Maar de Nieuwerkerkers die de oude toren gekend hebben,
zijn er heel gelukkig mee. 2 juni 197 5 begon fa. A. de Kok te Bergen op
Zoom met de uitvoering van het werk. De nieuwe toren is gebouwd op
het fundament van de oude en opgetrokken in bruinachtige handvormsteen,
84