ZIERIKS-EE EN HET ONTSTAAN VAN HET BURGGRAAFSCHAP ZEELAND
IN DE MIDDELEEUWEN
DOOR DR. MR. H. P. SCHAAP
Over het ontstaan en de groei van Zieriks-ee in de vroege middeleeuwen
is in feite tot nu toe niets met zekerheid bekend; en over het ontstaan van
het Burggraafschap Zeeland al even weinig. Nog in 1928 schreef dr. Henri
Obreen in zijn studie over „De Heeren van Voorne" (in het maandblad
„De Nederlandsche Leeuw"): het burggraaf schap van Zeeland, waar
mede de heeren van Voorne bekleed waren, en waarvan wij, jammer genoeg,
zoo bitter weinig weten. "--
De nu volgende verhandeling beoogt, aan de hand van velerlei historische
publicatiën, met name in de Zuidelijke Nederlanden, mede te helpen om in
het Noorden meer licht te verspreiden over een belangrijke periode van de
Vlaamsch-Zeeuwsche maatschappij-ontwikkeling.
Het is nu langzamerhand vrijwel algemeen bekend, dat de naam Zieriks -
Ee - zijnde de naam van het water de Ee, genoemd naar een zekeren
Zierik (of Cierk) - waarschijnlijk reeds ettelijke eeuwen bestond, vóór dat
er zelfs maar sprake was van de eenigszins belangrijke nederzetting, die
de kiemen in zich zou dragen van een ontwikkeling tot stad.
Daarom de vraag: hoe, door welke oorzaken, ontstonden in deze contreien
nederzettingen die zich tot stedelijke agglomeratiën ontwikkelden? Merca
tores, burgenses, poorters, waren de oudste namen van de latere burgers.
Er bestaan over het ontstaan onzer steden verscheidene ,,ontstaans-theo-
rieën", - zoo leert ons de Nijmeegsche hoogleeraar prof. mr. E. J. J. van
der Heijden, in diens ,,Aanteekeningen bij de Geschiedenis van het Oude
Vaderlandsche Recht", II bladz. 61 - 63. (Nijmegen - Utrecht 1938).
Zooals (o. a. de hofrecht-theorie, de dorps-theorie, de gilden-theorie
en de markt-theorie.
Voor wat Zieriks-ee betreft kunnen we zeggen dat hier een samengaan is
geweest van twee elementen: eensdeels een element van de hofrecht-theo
rie, anderdeels een element van de markt-theorie. Of, zooals prof. dr.
Raymond Monier het terecht uitdrukt in diens ,,Les Institutions Judiciaires
des Villes de Flandre" (Lille/Rijsel 1924, bladz. 63): ,,Ainsi, au cours du
Xe et du Xle siècle, est apparu en Flandre un grand nombre d'aggloméra-
tions qui pour la plupart sont nóes de la juxtaposition de deux éléments:
le castrum primitif (de nature essentiellement militaire) et le portus voi-
sin, peuplé de marchands et d'artisans.
Dus: een naast-elkander aanwezig-zijn van een sterkte (castrum of Heeren
hof), en van een handelsnederzetting met enkele spijkers (korenschuren)
of veemen voor de komende en gaande handelaren, (hetgeen in de middel
eeuwen met het woord portus werd aangeduid; niet te verwarren met het
Fransche woord ,,port" havenplaats.
Na het voorgaande, dat gezien mag worden als een algemeene inleiding
tot ons eigenlijke onderwerp, moeten wij de vraag zien te beantwoorden:
wès hier in Zieriks-ee werkelijk iets als 'n castrum,
sterkte of burcht, aan den voet waarvan zich een portus heeft kunnen
ontwikkelen? En zoo ja, sedert wanneer dateert zulk een castrum?
Een poging tot beantwoording van bedoelde vraag geeft ons de verdienste
lijke Zierikzeesche gemeente-archivaris, wijlen P. D. de Vos, in zijn
85