In 1872 voerde de fa. Batz een reparatie uit, die bestond in het schoonma
ken van het orgel, wegnemen van de tertskoren uit de mixtuur en aanbrengen
van opslaande tongen in de tongwerken van het bovenwerk. Volgens het bestek
werd de intonatie verbeterd door het versterken van de grondgeluiden. Bij
een latere reparatie is het bovenwerk van een zwelkast voorzien. In de laat
ste wereldoorlog liep het orgel schade op door binnendringende granaatscher
ven, waarbij 138 pijpen geheel werden vernield, 120 andere beschadigd. De
ze schade is in 1948 hersteld door de fa. De Koff, die toen tevens enige
veranderingen in de dispositie aanbracht. In plaats van de violon 16' van
het pedaal kwam een ruispijp 4 sterk, de voix celeste (tevoren al in plaats
van de zachtgedekt 4' van het bovenwerk gekomen) maakte plaats voor een
scherp 4 sterk en voor de aeoline 8' kwam een sesquialter 2 sterk 32).
Het orgel van Kam en Van der Meulen mag een uitstekend 19e-eeuws instrument
worden genoemd. Het is een typisch romantisch instrument, zoals in het be
stek omschreven staat: krachtig zonder schreeuwend te zijn en zonder domi
neren van de vulstemmen, geheel het ideaal van de tijd 33)In zijn tech
nische uitvoering staat het op een zeer hoog peil. De windladen zijn zeer
solide en nauwgezet gebouwd uit voortreffelijk eikenhout met mahonie pijp-
stokken. De gehele factuur van het orgel getuigt van het gedegen vakman
schap dat de 19e-eeuwse orgelbouwers, voortbouwend volgens de traditie van
de 18e eeuw, nog eigen was. De orgelkast is uitgevoerd in een eenvoudige
rondbogenstijl, die destijds zeer in de smaak viel en ook goed past bij de
kolossaalorde van de kerk. De ornamenten zijn uit gietijzer vervaardigd
door de metaalgieter Schütz te Zeist.
Toen de Nieuwe Kerk enige jaren geleden buiten gebruik werd gesteld sche
nen gebouw en orgel een gewisse ondergang tegemoet te gaan. Weer en wind
hadden vrij spel door de kapotte ramen en de kerk werd door een groot aan
tal duiven bevolkt. De kerk is inmiddels echter overgedragen aan de Stich
ting Oude Zeeuwse Kerken, die besloten heeft tot restauratie over te gaan.
Het orgel van Kam en Van der Meulen zal dus behouden blijven en dat is het,
als het enige historische orgel te Zierikzee na het verbranden van het
Batz-orgel en het verdwijnen van het Mitterreiter-orgel van de Lutherse
Kerkzeker waard
NOTENAPPARAAT
Gébruikte afkortingen:
G.A.Z. Gemeentearchief Zierikzee.
R.A.Z. Rijksarchief in Zeeland te Middelburg.
Boekzaal: Uittreksel of Boekzaal der Geleerde Weereld. Amsterdam 1705-1863.
Broekhuyzen: Dispositieverzameling Broekhuyzen in het bezit van de heren
J. Zwart te Gouda en S. Zwart te Koog aan de Zaan.
De Kanter, Chronijk: J.J. de Kanter, Chronijk van Zierikzee. Zierikzee 1795.
De Kanter, Provincie Zeeland: J.J. de Kanter en J. ab Utrecht Dresselhuis,
De Provincie Zeeland. Middelburg 1824.
Oost, Orgelmakers Batz: G. Oost, De orgelmakers Batz, Alphen aan de Rijn 1975.
Tegenwoordige Staat: Tegenwoordige staat der Verenigde Nederlanden. Negende
deel behelzende een beschrijving van Zeeland. Amsterdam 1751.
Vente, Brabanter Orgel: M.A. Vente, Die Brabanter Orgel. Amsterdam 1963.
1. G.A.Z. Aantekeningen P.D. de Vos.
46
