meest prijzenswaardige kunst. Hij en vele anderen in vorige eeuwen de
den evengoed als de artsen van onze tijd hun uiterste best hun roeping,
het „officium nobile", zo goed mogelijk uit te oefenen met de kennis
waarover zij toen beschikten.
Levinus Lemnius, die leefde van 1505-1568, is een figuur van Europese
betekenis geweest. Hij leefde in de 16e eeuw, juist vóór de Tachtigja
rige Oorlog. Deze eeuw, het overgangstijdperk van de middeleeuwen naar
de nieuwe tijd, toonde op allerlei gebied een beginnende vernieuwing
vanuit noordelijk Italië, die wij nu Renaissance noemen. In ons land
heeft hierbij de grote humanist Erasmus betekenis gehad, met name via
de toen enige Nederlandse universiteit te Leuven. Hij stimuleerde,
evenals de Italianen, bij de beoefening der wetenschappen een terugkeer
tot de authentieke bronnen van de klassieke geleerden in Griekenland
en Rome, in plaats van wat de overigens bijzonder verdienstelijke Ara
bieren in hun vertalingen en commentaren, na de val van het Romeinse
en Byzantijnse rijk, van de in de oude universiteit Alexandrië bewaar
de wijsheid hadden gemaakt 2).
In Lemnius' tijd begon, mede door de ontwikkeling der boekdrukkunst,
een intensief (zelf) lezen van de oorspronkelijke geschriften van Hip
pocrates, Plato, Aristoteles en anderen gewoonte te worden. Onder de
indruk van verschillende nieuwe vindingen en ontwikkelingen: boekdruk
kunst, architectuur, kunst, cartografie, verandering van het wereld
beeld, reizen ter zee, technische aanwinsten, begon daarnaast een zelf
waarnemen zich baan te breken en kritiek te ontstaan op de tevoren be
staande middeleeuwse, soms magische opvattingen en tradities. Het is
begrijpelijk, dat door de grote verering jegens de oude klassieke wijs
heid en door het lang nawerken der oude tradities dit alles zich
slechts geleidelijk kon voltrekken. Zo hebben sommige oude opvattingen
tot in de 17e eeuw en nog wel eens langer -en soms zelfs in versterkte
mate- zich kunnen handhaven. Van deze valt de heksenvervolging het
meest op. Ook de godsdienststrijd is een gevolg geweest van de tevoren
begonnen geestelijke vernieuwing en de beginnende bevrijding van het
middeleeuwse gezag der kerk.
Lemnius is een in deze tijd passende grensfiguur. Hij ziet het licht
dagen, maar grijpt, zelf nog in het schemerdonker staande, als humanist
graag terug naar de glanzende schatten der klassieke oudheid. Daarnaast
is hij een man van de Renaissance in zijn pogingen vrij en zelfstandig
te observeren en onbegrepen dingen te verklaren en in zijn beginnende
twijfel aan tot nu toe erkende „waarheden". Daarvan getuigt zijn be
langrijkste boek, dat handelt over de verborgen wonderen der natuur:
„De Miraculis Occultis Naturae". Van zijn tijdgenoten verdienen enkele
hier vermelding ter aanduiding van het geestelijk klimaat waarin hij
leefde. Andreas Vesalius, de grote anatoom, die zich het eerst heeft
verzet tegen het tot dan geldende gezag van de Grieks-Romeinse arts
Galenus, heeft hij in Zierikzee ontmoet in 1558 bij de eedsaflegging
als baljuw van diens zwager Nicolaas Boenaert, die tevoren hoofdlijf-
barbier was van keizer Karei V in Brussel.
Lemnius zelf bezocht in 1560 zijn als protestants vluchteling naar Lon
den geëmigreerde zoon Willem en ontmoette daar een aantal belangrijke
Engelse geleerden. Daarna reisde hij naar Italië en bracht op de terug
reis een bezoek aan de bekende arts en bioloog Conrad Gesner in Zürich,,
51
