vaantjes, insignes en op papier gestelde verklaringen.
De bedevaart werd een vast onderdeel van het geloofsleven. De pelgrims wer
den zo veel mogelijk beschermd, reisgidsen werden samengesteld en kloosters
werden voor hen opengesteld. Om misbruik te voorkomen kregen zij vaak aan
bevelingsbrieven mee en door hun speciale kleding waren ze gemakkelijk te
herkennen. Door hun reizen hebben de pelgrims onnoemlijk veel bijgedragen
tot de Westerse cultuur. Het gezichtsveld werd belangrijk uitgebreid en men
kwam in aanraking met andere culturen.
STRAFBEDEVAARTEN
De bedevaart kreeg al spoedig een eigen plaats binnen het rechtssysteem.
Het bleek een goed middel om overtreders boete te laten doen. Ter aanvul
ling van verbanning kon de overtreder een doel worden gegeven om tot inkeer
te komen. Moord, met name op verwanten, ontucht en meineed waren de meest
voorkomende misdaden die met een bedevaart bestraft konden worden.
De strafbedevaart was aanvankelijk een vorm van straf die alleen in de ker
kelijke rechtspraak voorkwam. Maar ook de wereldlijke rechters kregen steeds
meer behoefte de misdadigers niet louter tot verbanning te veroordelen,
maar hen een reisdoel mee te geven. Daar kwam nog een andere reden bij. Bij
het plegen van een delict werd zowel de vrede van de gemeenschap als die
tussen twee partijen verbroken. Men kreeg de mogelijkheid om bloedwraak te
voorkomen door zoen en vrede. In dit soort gevallen was de bedevaart een
goed middel om de vrede te herstellen.
Rond 1300 komt de bedevaart voor als straf of als bijkomende bepaling tot
herstel van de vrede in de Nederlanden, niet alleen tussen twee partijen,
maar ook in de stedelijke rechtspleging. In Vlaanderen en in Luik werd de
strafbedevaart een regelmatig onderdeel van de vonnissen en van hieruit
werd deze verspreid naar de andere Nederlandse gewesten. Van Herwaarden
concludeert dat de strafbedevaart nergens zo intensief is toegepast als in
Vlaanderen, Brabant, Henegouwen, Namen, Luik, de beide Limburgen, Holland, -
Zeeland en Gelre. Enige vermeldingen uit Duitse steden, Rome, de Elzas en
Hongarije zijn weliswaar bekend, maar deze wijzen op een andere praktijk.
Hoewel de strafbedevaarten niet altijd in de stedelijke wetboeken zijn op
genomen, werden ze in de praktijk door de stedelijke overheden wel toege
past. Hoewel die bedevaarten in de plaats kwamen van lijfstraffen of geld
boetes, werden ze al snel afkoopbaar. Niet altijd waren dat geldbedragen.
Wanneer de stad bezig was nieuwe muren of kerken te bouwen, werden regel
matig hoeveelheden stenen geëist. Een duidelijke relatie valt aan te wijzen
tussen het delict en de zwaarte van de straf. Zwaardere vergrijpen werden
met bedevaarten naar verder afgelegen plaatsen bestraft.
De bloeitijd voor de strafbedevaarten was in de 15de eeuw. Met het verval
van de bedevaarten in het algemeen, het binnendringen van de Hervorming,
de oorlogen die het reizen bemoeilijkten en het aanvaarden van het Romeinse
recht verdwenen de strafbedevaarten. Slechts in de katholieke streken kwa
men hier en daar incidenteel nog strafbedevaarten voor 3)
ZIERIKZEESE STRAFBEDEVAARTEN
De meeste Zeeuwse veroordelingen tot bedevaarten zijn bekend uit Zierikzee
4). Wij kwamen tot de volgende lijst van bedevaartplaatsen, met vermelding
van de aantallen veroordeelden:
25
