HET SLOT KRAAYENSTEIN TE BURGH
DOOR W.P. DE VRIEZE
Aan de Kraayensteinweg nummer 25, in de vroegere gemeente Burgh, staat de
voorname hofstede „Kraayenstein" van de familie J.J. Dalebout-van der Weel.
Dit gedeelte van Schouwen-Duiveland heet Burgh en Westland-polder en maakt
tegenwoordig deel uit van de gemeente Westerschouwen. Oorspronkelijk was
„Kraayenstein" een kasteel, omzoomd door een binnen- en een buitengracht.
Deze zijn grotendeels nog aanwezig.
In het veldboek van 1792 van het Burgh Ambacht, zoals deze polder vroeger
ook werd genoemd, wordt het derde bevang 1) aangeduid als het „Slotbevang"
of „Kleine Polder". Verdere veldboekgegevens uit de Burgh en Westlandpolder
ontbreken.
Helaas werd in 1890 door de toenmalige bewoners besloten het eeuwenoude
kasteel of landhuis af te breken. Het aan de zogeheten Dingenusweg gelegen
oude slot moest plaatsmaken voor het tegenwoordige woonhuis. De westelijke
buitenmuur, d.w.z. het deel met de uitspringende erker boven het kelder
raam, en de aangrenzende binnenmuren bleven intaktEronder bleven ook de
keldergewelven grotendeels in de oude staat. De kamer die daardoor bleef be
staan, was het „gouwe leerkaemertje" (een kamer met goudleren behang)Om
een oogje in het zeil te houden woonde tijdens de afbraak „den outvester"
M. van Graafeiland hier, in opdracht van de familie Vis. De restanten die
bleven bestaan, werden in het nieuwe huis verwerkt. De zuidelijke topgevel
en de muur aan de zijde van de brug werden op de oude fundering gebouwd,
voorzover deze aanwezig was. Een gedeelte van de zuidgevel is gescheurd,
juist waar de oude fundering ontbrak door een uitspringend vertrek.
De plattegrond van Hildernisse uit 1695 in Rijnlandse voeten (31,4 cm)
blijkt wel degelijk zeer betrouwbaar, want de oude fundering van de onge
veer 50 m^ kasteel die in 1890 na afbraak niet meer in het nieuwe huis werd
opgenomen, is met een eenvoudig prikijzer aan de noordzijde in de tuin te
markeren. Het is opvallend dat het oude muurwerk niet uitzonderlijk dik is
geweest. Volgens een tijdens de afbraak gemaakte schets door A. Mulder,
verbonden aan de voorloper van de huidige Rijksdienst voor Monumentenzorg,
waren de muren niet dikker dan 61 cm.
Ook blijkt dat het slot oorspronkelijk zo westelijk mogelijk op het ellips
vormige eiland stond. Zo is er aan de zijde van de toegangsbrug voor de
hoofdingang altijd een open ruimte (pleintje) geweest. De oude maten van
het kasteel waren 19,50 x 12,00 meter met aan de noordzijde een inspringen
de hoek.
De huidige buitenwerkse maten van het royale huis in rode baksteen, opge
trokken met muurankers en Jugendstil-gootsteunenzijn 13,50 x 12,00 meter.
De voor- en achtergevel zijn identiek in bouwstijl met neo-renaissance ele
menten
We zullen in dit artikel steeds de spelling Kraayenstein aanhouden. Op de
gevelsteen boven de voordeur komt die echter niet voor. De tekst hierop
luidt: „Huize Kraayestein. De eerste steen gelegd door W. Vis 22 juli 1890".
De naam Kraayenstein werd in de loop der eeuwen op uiteenlopende manieren
geschreven. Niet minder dan 17 verschillende schrijfwijzen werden gevonden.
1. Crayestein (Beekman 1300)
2. Krayestein (kaart Blaeu 1644)
3. Craienstein (kaart Blaeu 1663)
4
