4. Craystein (Hildernisse 1695)
5. Crayestyn (Smallegange 1696)
6. Craiestein (Smallegange 1695)
7. Craeiestein (Smallegange 1696)
8. Krajestein (Hattinga 1752)
9. Craayestein (Van der Aa 1841)
10. Kraaiestein (Nagtglas 1845)
11. Kraayenstein (Stafkaart 1852 en wegaanduiding)
12. Krayenstein (boekje publieke verkoping 1883)
13. Kraaienstein (artikel De Vos 1890)
14. Kraayestein (gevelsteen 1890)
15. Kraayensteyn (prentbriefkaart 1915)
16. Kraaistein (prentbriefkaart 1916)
17. Crayenstein (jeugdboek „De blauwe Vaan", 1948)
Over de ouderdom van Kraayenstein het volgende
Teruggaand in de geschiedenis en de plaatselijke situatie in ogenschouw
nemend moeten we concluderen dat Kraayenstein of zijn voorloper aan de
Amer is gebouwd. Deze Amer, een bevaarbare kreek uit de middeleeuwen, was
de toegangsroute vanuit zee naar Burgh en Haamstede. Hoewel het kasteel
voor het eerst officieel wordt genoemd in het midden van de 15de eeuw, moet
het veel ouder zijn, want de Amer was in die tijd al van de zee afgesloten.
Jac. Ermerins, de 19de eeuwse Zeeuwse oudheidkundige, beweerde zelfs dat
het voormalige slot tot de oudste kastelen van Schouwen behoorde. Hoe hij
tot deze bewering kwam is onduidelijk. Vermoedelijk ging hij ervanuit dat
de Westhoek van Schouwen al zeer lang is bewoond en daardoor ook al vroeg
verdedigd moest worden. Mogelijk moet Kraayenstein dan ook gezien worden
als voorpost, als oorspronkelijke sterkte ter verdediging van de negende-
eeuwse Karolingische burcht, die hier nauwelijks 350 meter vandaan lag. Op
deze burcht trok de bevolking samen, wanneer de Noormannen deze omgeving
belaagden.
De Vikinginvallen moeten niet onderschat worden, temeer daar dit gebied tot
de noordelijke Scheldemonding behoorde. In de Westhoek kende men in deze
eeuw nog de uitdrukking voor iemand die men verwenste: „Ik wou dajje dü de
Noormannen meeênome was"Men kan zich afvragen of dit na 9 eeuwen wel
toeval is dat zo'n uitdrukking gebruikt werd!
De nu verdwenen kreken Amer, Westdee en Schelveringe zijn tot de 12de of
13de eeuw de vaarroutes, lees: toegangswegen naar de gebieden rond Burgh,
Haamstede en Renesse geweest. De Amer of Hamer liep vanuit het zuiden wes
telijk langs de later aangelegde Middeldijk of Meeldijk. Deze dijk moest
overstroming van de polder Schouwen voorkomen. Aan de Amer lag dus de
sterkte Kraayenstein.
Op de geologische kaart van Schouwen-Duiveland uit 1947 van ir. S.F. Kui
pers is deze krekensituatie duidelijk te herkennen. Zelfs eindigde een
kreekuitloop van de Amer waar Kraayenstein is gevestigd, te weten aan de
zuidoostzijde tot tegen de boerderij.
Trouwens alle kastelen op Schouwen-Duiveland, hoever ze nu ook van water
zijn verwijderd, werden aan meestal grotere kreken gebouwd door plaatselij
ke machthebbers. Ook uit de uitzonderlijke hoge ligging van het oorspronke
lijke Kraayenstein ten opzichte van N.A.P. volgt dat het is gebouwd ruim
boven normaal hoogwater. Met de ramp van 1953, toen de Burghse polder tijde
lijk met de zee in verbinding stond, is maar enkele malen water in het ge
bouw gekomen en dan nog slechts in de kelder.
De eeuwenlange positieve niveauverandering meegerekend moet Kraayenstein in
de middeleeuwen ruimschoots boven het hoogste water hebben gelegen. Het
6
