Vloedplanken in Zierikzee
door P. F. Vleugel
De vloedplanken in Zierikzee zijn een facet in de eeuwigdurende strijd tussen het water en
de mensen, die het land willen bewonen en gebruiken. Vanaf ongeveer 2300 jaar voor Chr.
werd de delta van de grote rivieren Maas, Schelde en Rijn bewoond. De mensen uit die tijd
hebben zich vooral gevestigd op de strandwallen die voor de kustlijn tot ontwikkeling waren
gekomen. Dit waren natuurlijke hoogten, ontstaan door wind en water. Daarna zijn er lange
perioden geweest dat het hele gebied door het zeewater werd overstroomd en de bewoning
verdween. Daarop volgen perioden van betrekkelijke rust. In deze tijden van rust vestigden
zich weer mensen in het kleigebied. De het meest landinwaarts gelegen gebieden waren het
eerst voor bewoning geschikt. Het water vormde echter nog wel vaak een bedreiging, zodat
de mensen wel gedwongen waren zich hiertegen te gaan verdedigen.b
In de Romeinse tijd waren de hoger gelegen gebieden van de delta spaarzaam bewoond,
maar deze bewoning verdween na 250 na Chr. Pas vanaf de 8e eeuw na Chr. nam de be
woning in de delta weer toe, eerst in de hoger gelegen kuststreken op de oeverwallen. Over
het algemeen geldt echter dat de bewoning van de Zeeuwse eilanden tot voor het jaar 1000
zeer schaars was.
De overstromingen van 1014 vormden de direkte aanleiding tot het bedijken van stukken
van het Zeeuwse land. Na deze overstromingsramp wilden de overgebleven deltabewoners
zich niet meer neerleggen bij het natuurgebeuren. Ze begonnen woonhoogten op te werpen
tot 1 a 2 meter boven het maaiveld. Sommige van deze woonhoogten waren gering van om
vang en er stond hoogstens een primitief bouwsel op, waarin het gezin en het vee van de
boer een onderkomen vond. Verschillende van deze woonhoogten zijn later vergroot, zodat
er zelfs dorpen op ontstonden.
Een eeuw later, in 1134, na een nieuwe grote overstromingsramp, duiken er namen op van
dijken: Wolfaartsdijk en Zanddijk. Vanaf het midden van de 12e eeuw is er sprake van stel
selmatige en weloverwogen dijkbouw. Er kwamen echter nog steeds veelvuldig grote over
stromingsrampen voor, zowel door stormvloeden als door oever- en dijkvallen.
Tot in de 16e eeuw zijn regelmatig grote polders verloren gegaan. Enkele oorzaken waren:
slecht onderhoud, natuurgeweld, onenigheid over de betaling van het onderhoud en poli
tieke redenen. Daarna is dankzij betere technieken en een betere organisatie de strijd bijna
steeds geëindigd met succes voor de dijkbouwers.
Op vele plaatsen langs de rivieren en in de delta ontstonden bloeiende havensteden, die een
centrum van handel werden. De meeste van deze steden stonden in direkte, open verbin
ding met de zee door een open haven, zonder sluizen, waar het water in en uit stroomde.
De haven werd in veel gevallen omgeven door dijken. Zwakke punten in de verdediging te
gen het water waren de straten die op de haven uitkwamen. Bij hoge stormvloeden gebeur
de het regelmatig dat de kaden niet hoog genoeg waren en blank kwamen te staan. Het wa
ter stroomde dan gemakkelijk de achterliggende straten in. In de 18e eeuw schijnt dit op ve
le plaatsen gebeurd te zijn. Om dit te voorkomen werden er dammetjes van zandzakken op
geworpen in de bedreigde straten. Vaak werd hieraan een permanenter karakter gegeven
door vloedplanken. Dit zijn houten schotten die in daarvoor gemaakte sleuven worden ge
zet om te dienen als waterkering, indien het water over de kademuren heenstroomt en de
stad dreigt in te lopen. Van dergelijke vloedplanken of slechts nog de resten ervan, de sleu-
77
