men de kreek, de Oude Haven, lang opengehouden. Het handels- en visserscentrum kwam
rond deze dam te liggen.
De andere tak van de kreek liep vanuit de Oude Haven via de Schuithaven en de Zwemha-
ven (tussen de Verrenieuwstraat/Rodedorp en de Hem/Steiltjesstraat) in noordelijke rich
ting. Het kan zeer goed zijn dat deze tweede tak pas is ontstaan tijdens een stormramp,
toen de eerste tak al was dichtgeslibd en afgedamd. De tweede slibde niet dicht en is nog als
een lage kreekbedding zichtbaar. Deze kreek werd eerst afgedamd door de St. Anthonies-
dam, nu nog een straatnaam. In deze dam werd een getijdemolen gelegd, waaraan de straat
naam Watermolen herinnert (35). De houwer voor deze molen, en tevens voor het
doorspoelen van de Oude Haven, lag achter deze dam (36). Later kwam er een dam in deze
nog weinig dichtgeslibde kreek op het kruispunt Dam-Melkmarkt-Mol-Schuithaven. Dit deel
van de Dam ligt dan ook veel lager dan dat bij de Appelmarkt.
De aanleg van dammen en dijken had meestal een nadelige invloed op de ontwikkeling van
de woonplaatsen. Ze werden van het open zeewater afgesloten. We zagen dit o.a. bij
Haamstede, Kerkwerve en Brijdorpe. Men probeerde nog wel vanaf de dam de geul naar de
Grevelingen, Gouwe of Oosterschelde open te houden door de aanleg van een spuisysteem,
maar dit had meestal onvoldoende effect. De aanleg van de ringdijk van Schouwen was dan
meestal het definitieve einde van alle pogingen om in verbinding met de zee te blijven. In
sommige gevallen verplaatste men de woonplaats naar de ringdijk. Zo werd Brouwershaven
gesticht, nadat Brijdorpe van de zee was afgesloten en de bewoners van Ellemeet gingen
wonen aan de zeedijk, die later Oudendijk werd genoemd. Alleen aan Zierikzee is het gelukt
zich te handhaven.
Bij de aanleg van de dammen vond reeds een kleine verschuiving van het zwaartepunt van
de stad plaats. En toen de ringdijk van Schouwen werd aangelegd, wist men het gedaan te
krijgen dat deze bij Zierikzee sterk landinwaarts inboog tot aan de dammen. Door de aanleg
van spuisystemen (houwers) wist men nog lange tijd de verbinding met de Gouwe open te
houden. Toen dit niet meer lukte door het verzanden van de Gouwe, werd met het graven
van het nieuwe havenkanaal een directe verbinding met de Oosterschelde tot stand ge
bracht. Iets ten noorden van Zierikzee ligt het Wackersdambevangtussen de Zandweg, Ja-
nissenweg en de (Kromme)Koolweg. Op welke kreek en dam deze naam betrekking heeft,
kon op de bodemkaart en de topografische kaart niet worden vastgesteld. De oorzaak hier
van kan zijn dat een deel van dit bevang later overdekt is door een pakket overslaggrond.
Dit is grond die i.v.m. dijkdoorbraak, in dit geval het ontstaan van Kaaskenswater in 1575,
over het oude land werd neergelegd.
Samenvatting en datering
In dit artikel werd nagegaan welke dammen en dijken er in de polder Schouwen zijn aange
legd, voordat de aaneensluitende Schouwse ringdijk tot stand kwam. Hiertoe werden nauw
keurig de bodemkaart en de topografische kaarten bestudeerd, terwijl ook veldnamen en
historische gegevens belangrijke aanwijzingen gaven.
De plaats van oude dammen en dijken bleek nauw samen te hangen met een aantal laagge
legen kreekbeddingen, die tot de herverkaveling van na 1953 in het veld zichtbaar waren en
beschouwd moeten worden als restanten van gewelddadige inbraakkreken. De dammen en
dijken zijn op deze plaatsen opgeworpen als verdediging tegen de sterke agressie van de
zee. De op deze stormvloeden volgende opslibbing werd door de zeeweringen beïnvloed.
Erbuiten kon de opslibbing doorgaan, erbinnen niet meer. Op deze plaatsen ziet men dan
26
