Op 9 april 1812 is er tussen de geboorte-aangiften een ..proces-verbal" over een doodgeboren kind. De in 1796 als
doctor toegelaten Dr. A. Levinson9) en de heer J. van der Baan traden hierbij op verzoek van de „Procureur Impé
riale" als deskundigen op. Een 23-jarige dienstbode, geboortig uit Hasselt in Overijssel, had in de vorige nacht in
een huis in het „Karsteijl" snel en zonder enige hulp een kind ter wereld gebracht, waarna ze korte tijd co/labeer
de. Ze getuigde geen kindergeschrei te hebben gehoord. De placenta deponeerde ze in het gemak (la fosse d'aisan-
ce). Het kind, gewikkeld in een laken, verborg ze in een keukenmand. De „officiers de santé" zagen een voldragen
mannelijk kind zonder tekenen van mishandeling of geweld. De uitwendige bloedvaten bleken gevuld met bloed,
terwijl de longen als geheel en in fragmenten op water dreven. Op hun vraag naar de verwekker van het kind ant
woordde de vrouw, dat deze haar had liefgehad met trouwbeloften, welke hij door de onwil van zijn ouders niet
had kunnen vervullen. De conclusie van het onderzoek luidde: verstikking. Mede op grond van de anamnese zagen
de medici geen reden tot verder onderzoek, zodat begraving werd toegestaan.
Deze ongehuwde moeder is blijkens latere geboorte-aangiften (van 5 december 1814 en volgende) naderhand met
een vleeshouwer getrouwd, terwijl ze in 1853 en nog in 1865 baker bleek te zijn. 10)
1813-1865
Na Lodewijk Napoleon en de inlijving bij Frankrijk herkreeg Nederland in 1813 de vrijheid
onder koning Willem I. De door een keizerlijk decreet van 27 juni 1811 in 1812 opgeheven
geneeskundige commissies werden door Koninklijk Besluit van 29 januari 1814 in hun
functie hersteld.
Zierikzee heeft zich in de nu volgende tijd. ondanks aanvankelijk geslaagd lijkende pogin
gen, niet kunnen herstellen van het economisch verval sinds de tweede helft der achttiende
eeuw. Het tevoren bestaande verschil in welstand tussen de rijken en de armen werd nog
groter. Tussen hen bevond zich in de stad de neringdoende middenstand.
Jacobus van der Baan met de zijnen en hun opvolgers zullen toen en later veel ontbering,
kindersterfte en ziekten bij kraamvrouwen hebben gezien, zoals langdurige zwakte door
bloedverlies, phlegmasia alba dolens (kraambeen door thrombose) en soms de nagenoeg al
tijd dodelijke kraamvrouwenkoorts. D)
De normale bevallingen gebeurden nu meestal niet meer in de tijdens de zestiende eeuw
nog gebruikte kraamstoel of het ,,lit de misère" van de zeventiende eeuw (Mauriceau),12)
maar bij gegoeden in welverzorgde ledikanten, bij minder bedeelden in bedsteden of een
voudige ijzeren kribben".
Bij de welgestelden kwam er in deze eeuw een baker met haar toebehoren als de bakermat,
windsels, vuurmand, schommelwieg en dergelijke Zij heeft sedert het einde van de acht
tiende eeuw langzamerhand de meerdere vroeger hulp biedende dames of vrouwen vervan
gen en beheerste na de bevalling de kraamkamer en gedurende ongeveer tien dagen daarna
de huishouding. 13> Oude traditionele opvattingen over de verzorging en de voeding van het
kind en de kraamvrouw waren toen in zekere zin „heilig". Ze werden meestal door de ba
kers, die doorgaans hun taak met toewijding hebben vervuld, in stand gehouden. Hun ad
viezen bleven vaak „geldig" tot in het einde van het eerste levensjaar, vaak ten nadele van
de jonggeborenen. In arme gezinnen, waar buren of familie bakerden, was de kans op ont
sporingen nog groter. Tegen het einde der negentiende eeuw kwam enige verbetering door
de nieuwe inzichten op het gebied van verpleging en voeding en de mogelijkheid voor de
bakers tot het volgen van een cursus in de vroedvrouwenscholen.
Bij de armen waren de bedsteden klein en hadden een stromatras. Als verlichting diende
een kaars of petroleumlamp op de beddeplank iets hoger aan het voeteneinde. De mid
denstanders hadden in de bij hen ruimere bedsteden hier vaak als slaapplaats voor het kind
je een kleine houten „kribbe", die enige jaren kon worden gebruikt. Bij de armen ontbrak
meestal dit gerief.
Tijdens de bevalling, die in deze tijd hier altijd thuis gebeurde, moest soms bij een benodig-
34
