Zuiver medisch komen er in deze eeuw nieuwe vorderingen vooral in de chirurgie, en een
eerste ontwikkeling van de specialismen. Daarnaast moet in deze tijd zéker genoemd wor
den de vitamineleer. Het daardoor ontstane meerdere gebruik van vers fruit en groente (vi
tamine C) naast het negentiende-eeuwse volksvoedsel de aardappel, verbeterde iets aan de
gezondheid van een aantal volwassenen en kinderen- weliswaar meer bij de welgestelden
dan bij de minder welvarenden- en van de zuigelingen mede door de bevordering van de
borstvoeding. De geleidelijke toename van het vitamine D gebruik (via zonneschijn en lever
traan) verminderde het aantal gevallen van rachitis. Maar pas na enige decennia bleken de
rachitische bekkenvernauwingen, en daardoor het aantal moeilijke bevallingen minder vaak
voor te komen. Het aantal botmisvormingen bij de kinderen verbeterde natuurlijk sneller.
Het ziekenhuis te Noordgouwe
Voorts valt in deze tijd door de verbetering van de verpleegkundige inzichten in het einde
van de vorige eeuw, in deel 2 aangeduid, de opkomst van het ziekenhuiswezen in Neder
land, na de gasthuizen van eertijds. In het begin van deze eeuw kon de bouw van een zie
kenhuis voor Schouwen-Duiveland verwezenlijkt worden.
Zierikzee was geworden tot een arme kleine stad. Slechts de opkomst van de mosselvisserij
gaf hier toen nog enige opleving.
Het omgevende platteland toonde een duidelijke opbloei: na het ten ondergaan van de mee
krapcultuur vond de landbouw nieuwe mogelijkheden onder meer in de suikerbietenteelt.
Deze relatieve tegenstelling versterkte enigermate de van oudsher bestaande controverse
tussen stad en platteland. In dit verband kan het na de verbeterde verpleegkundige
inzichten7) ontstane verlangen naar een goed ziekenhuis voor het gehele eiland worden be
grepen.
Uit de gemeenteverslagen van Zierikzee blijkt, dat daar reeds in 1869 het ontbreken van een ziekenhuis als een ge
mis werd gevoeld. Het gebouw in de Manhuisstraat (nu nr. 4). dat na de afbraak van het oude Gasthuis in 1813
eerst als kazerne en daarna enige keren als cholera-hospitaal had gefungeerd, werd in 1874-75 geheel vernieuwd
en ingericht ter verpleging van lijders aan besmettelijke ziekten, met twee ziekenzalen, een zaal voor herstellen
den. een badkamer, een dokterskamer en een behuizing voor de „bewaarder". Het bleef echter tientallen jaren, be
halve voor één pokkengeval in 1892. ongebruikt. In de twee armenhuizen, die van de nederlands-hervormde en de
rooms-katholieke diaconieën, waren sinds 1850 soms zieken verzorgd. Het eerste werd in 1878 afgebroken en in
1879 vervangen door het gebouw, dat nu Rusthuis Irene heefi\ Het tweede was in 1872 reeds voor verpleging ge
heel onbruikbaar gebleken. Na overplaatsing in 1877 naar het St.-Comelia Liefdehuis voldeed het echter goed.
Daarna bleek over beide inrichtingen telken jare tevredenheid te bestaan.
Op het eiland bestond deze positieve instelling echter geenszins. In 1902 werd toen door de
prijzenswaardige ijver van de medicus Wortman, de burgemeester Van Citters en de predi
kant Nauta van het dorp Noordgouwe èn de steun van enkele vermogende families de bouw
van het ziekenhuis aldaar verwezenlijkt. De ligging in het geografisch centrum van het ei
land kwam tegemoet aan de reeds lang bestaande negatieve houding van het platteland te
genover de vroegere stedelijke overheersing. Zierikzee moest zich hier gewonnen geven.
Het ziekenhuis had aanvankelijk naast de geneesheer-directeur slechts twee verpleegsters
met nog wat overig personeel, en was in hoofdzaak bestemd voor de verzorging van volwas
sen zieken9). Slechts bij uitzondering hebben er, mede door het nog zeer primitieve zieken-
vervoer, bevallingen die kunsthulp vereisten plaats gevonden. Zo dit toch gebeurde - vaak
met een eenvoudige narcose, eerst chloroform, later ether (onder het kapje) - kon de erbij
betrokken arts worden geassisteerd door de geneesheer-directeur.
Als zodanig traden eerst achtereenvolgens op: Dr. J. L. C. Wortman. die in 1905geneesheer-directeur werd van de
53
