19. Hij werd in augustus 1953 de tweede schoolarts, na J. M. de Koek, voor het district Schouwen-Duiveland,
Tholen en St.-Philipsland.
20. In Zierikzee in de Cornelia-Stichting, sedert 1957 in het Zweedse Rode Kruisziekenhuis. Tevoren hadden
slechts enkele Groene Kruis-afdelingen en het ziekenhuis te Noordgouwe primitieve houten couveuses.
21. Gekwelde grond (1958), pp. 33-117.
21a. Vorstheuvel Labrand (1954). p. 170.
21b. Ibid., pp. 186, 188.
22. Ibid., pp. 118-174; 212-216; 224-234.
23. Bleiker. Douma. e.a. (1977), VIII. 26-29.
24. Gekwelde grond (1958), p. 189.
25. Deze en de eerder kort aangegeven feiten uit de geschiedenis van ons „eerste'' ziekenhuis werden ontleend
aan de Jaarverslagen van het ziekenhuis te Noordgouwegeraadpleegd in het Zweedse Rode Kruiszieken
huis.
26. Vermelding verdient hier de poging van de Zierikzeese zestiende-eeuwse medicus Willem Lemnius (een zoon
van de in afl. I genoemde Levinus Lemnius), als lijfarts van Koning Erik XIV van Zweden, in 1561 de tot
standkoming van een ziekenhuis in Stockholm te bevorderen. Zie Van Hoorn (1980).
27. Zie: Het Zweedse Rode Kruis ziekenhuis Zierikzee (1957).
28. Werkzaamheden zusters Franciscanessen Zierikzee (1979).
29. Vóór 1946 waren door de gemeente-geneesheer pokkenvaccinaties verricht ten gemeente-huize bij kinderen
beneden 2 jaar, vóór 1940 ook bij oudere kinderen (eertijds, sedert het einde van de 19e eeuw in het gebouw
tot verpleging van besmettelijk zieken in de Manhuisstraat). Met onderbreking van het rampjaar 1953 ge
schiedden ze in het Groene Kruis-wijkgebouw. Daarna hebben gedurende enkele jaren ook inentingen plaats
gevonden tegen difterie en roodvonk. De pokkenvaccinaties zijn in 1980 beëindigd.
30. Het aanvankelijk vrij algemeen toegepaste pilgebruik neemt de laatste jaren iets af. Het IUD (spiraaltje) krijgt
meer belangstelling, en wordt door vele huisartsen toegepast. Zie De Laat e.a. (1983). De operatieve sterilisa
tie kan bereikt worden bij de man door een kleine, bij de vrouw door een grotere ingreep.
31. Hart (1965); Houtzager (1983).
32. De gewone spontane miskraam is vaak een gevolg van een chromosoomafwijking bij het vruchtje. De vroege
re criminele abortus provocatus kon noodlottig eindigen. De sedert 1980 gelegaliseerde abortus, nu zelfs
sinds kort in het ziekenfondspakket opgenomen, dient slechts bij uitzondering, zoals na het advies van het
bureau voor klinische genetica, of een andere medische indicatie als ethisch toelaatbaar te worden be
schouwd, en dan nog alléén onder strikte voorzorgen.
33. Van al deze ontwikkelingen gaf Galjaard (1981) een prettig leesbaar overzicht, met name in de bladzijden 39-
86, en 111-125: op p. 52 fraaie afbeeldingen van de celdeling van een bevruchte eicel. Op 11 april 1983 is er
een TV-uitzending over geweest, zeer fraai, die echter te weinig het eerste ontstaan in Engeland belichtte.
Daarover is fascinerend om te lezen het verslag van de artsen Robert Edwards en Patrick Steptoe. vermeld in
de literatuurlijst.
34. Kloosterman (1978), (1980); Van Alten (1978); Eskes (1980); Klinkert (1980), pp. 73. 74; Van Alten en
Kloosterman (1981); Van den Bosch (1982).
35. Over poliklinische bevallingen leze men; Phaff (1979), en Vasen (1982).
36. Croughs (1983).
37. Men overwege hier mede de opvattingen van De Neeff (1982) en Sikkel (1982).
Aanvullende literatuur
D. van Alten,
D. van Alten
en G. J. Kloosterman,
N. Bal Snijders,
Thuisgeboorten, Ned. Tschr. v. Geneesk.. 122nr. 32, pp. 1178-1184 (1978).
M. A. Bleiker. J. Douma e.a.,
W. Croughs.
H. van den Bosch, e.a..
Kraamzorg, Ned. Tschr. v. Geneesk.. 125. nr. 50. pp. 2063-2066 (1981).
Beschrijving des Menschlievende Bedrijven van Jan van Meerendonk, Middel
burg (1876).
Leerboek der tuberculosebestrijding. Kon. Ned. Centr. Ver. t. bestr. d. tuber
culose, Den Haag (,21977).
Kraamzorg, Ned. Tschr. v. Geneesk.. 126. nr. 11. p. 488, met commentaar
Kloosterman en Van Alten. p. 489 (1982).
Het belang van ouder-kindcontact in de eerste uren en dagen. Ned. Tschr. v.
Geneesk.. 127, nr. 1, pp. 7-11 (1983).
72
