De ontcijfering
Het lezen van wat op de grafstenen staat, is niet altijd eenvoudig, in de loop van de tijd is er
verwering geweest, vooral van wat aan de bovenrand was aangebracht. Daar dat echter dik
wijls een tekst uit de Tenach (Oude Testament) is, kon evenwel een enkel goed te lezen
woord voldoende zijn om te ontdekken wat er staat.
Een moeilijkheid vormt soms het gebruikte lettertype. De meeste steenhouwers hebben de
letters als het ware op de steen gelegd. Er zijn ook enkele stenen waar de letters in de steen
gegrift zijn en dat geeft een minder duidelijke tekst. De moeilijkheid van het lezen wordt
vergroot als er geen spaties tussen de woorden zijn en door het gebruiken van afkortingen.
Men moet bij dit alles bedenken, dat het Hebreeuws een schrift van medeklinkers is en dat
men de klinkers erbij moet denken. Bij onduidelijk geworden medeklinkers (en een enkel
haakje maakt al een andere letter) wordt een woord moeilijk te lezen.
De identificering
Wanneer wij aandacht aan een begraafplaats geven, is er natuurlijk de vraag: wie liggen
daar begraven? Dat moeten de grafstenen ons vertellen en zij doen dat ook. In het He
breeuws en veelal ook in een korte Nederlandstalige tekst onderaan. Maar dat laatste is niet
bij iedere steen het geval. Want de Hebreeuwse tekst vermeldt niet altijd de familienaam en
kan volstaan met de mededeling dat die en die, zoon of dochter van die en die, met alleen
gebruik van de voornamen, daar is begraven. En die voornamen bieden dikwijls weinig hou
vast bij napluizen in de bevolkingsregisters of in de boeken van de burgerlijke stand, omdat
de in de synagogale gemeenschap gebruikte namen anders waren en die andere naam op de
grafzerken wordt vermeld. In die gevallen waarin op de steen slechts voornamen staan, en
dan nog andere dan in de registers van de burgerlijke stand, worden de boeken der joodse
gemeente erg gemist. Die schijnen echter verloren gegaan te zijn. Wat zich in het Rijksar
chief te Middelburg bevindt, is weinig en heeft ons niet verder kunnen brengen.
Zo blijft als enig vast gegeven in zulke gevallen de sterfdatum over en de leeftijd, als die ten
minste juist vermeld is. De sterfdatum wordt echter gegeven naar de joodse kalender, die af
wijkt van de algemeen gebruikelijke. In de eerste plaats begint de nieuwe dag, en dus de
nieuwe datum, met zonsondergang. Verder rekent de joodse kalender met een maanjaar.
Dat wil zeggen, dat een maand zolang duurt als de maan nodig heeft voor een omwenteling
om de aarde. Het jaar bestaat uit twaalf zulke maanden, en soms dertien. Nieuwjaar valt in
het najaar. Ook zonder het gebruik van tabellen waarin de data van beide kalenders naast
elkaar vermeld staan, kan men dus zonder veel zoeken in de overlijdensakten de sterfdata
en andere gegevens vinden. Zo is het mogelijk geweest alle personen boven wier graven een
steen staat, te identificeren.
Vertaling der teksten en toelichtingen
1. Hier is begraven
de rechtvaardige priester uit de tronk der rechtvaardigen
de weled. Efraim zoon van dhr Elhanan rechtvaardig priester.
Hij overleed op maandag en is begraven op dinsdag 8 Kislev 584
naar de kleine telling.
Moge zijn ziel gebundeld zijn in de bundel der levenden.
89
