De plattelandsbevolking bleef echter zeer lang de naam berg gebruiken. Bij het veldnamen-
onderzoek van de laatste jaren werd bv. geen enkele keer een perceelsnaam met vliedberg
gevonden, maar wel veel bergnamen. Het is echter opmerkelijk, dat in de oudere geschrif
ten namen met „burg" voorkomen in de omgeving van een berg. In de veldboeken van
Schouwen-Duiveland worden bv. burg(h)bevangen en burg)h)weien genoemd. Men mag
daarom veronderstellen dat in vroeger tijden de bergen, of althans een deel hiervan, burg
werden genoemd. Deze naam moet dus zijn ontstaan in een tijd, toen nog algemeen bekend
was dat onze bergen een onderdeel van een burcht- of kasteelcomplex waren. Merkwaardig
is, dat deze oude naam voor berg op Schouwen de onderzoekers nooit op de gedachte heeft
gebracht dat de bergen iets te maken konden hebben met militaire versterkingen. Toch wa
ren Fokker en Van der Weyde hier dichtbij toen ze opmerkten dat perceelsnamen met
„burg" de nabijheid van een berg waarschijnlijk maakte.
Door Tack (1937) en later door Dekker (1971) is erop gewezen, dat op Walcheren en Zuid-
Beveland de bergen in de overlopers (veldboeken) en oude oorkonden „werf' werden ge
noemd. Voor Schouwen-Duiveland geldt dit niet. In de omgeving van geen enkele berg wer
den percelen met werfnamen aangetroffen. Ook in de veldboeken komt deze naam in ver
band met de bergen niet voor.
Onbekend is de naam werf op Schouwen-Duiveland echter niet. In het gebied Kerkwerve
kennen we van kaarten en uit archiefstukken de namen Kerkwerve (dorp), het kasteel te
Werve en de Eenwerf, in het gebied Haamstede de Cancerswerf, de Hughe Blocswerf, en de
Ouwerve, in de stad Zierikzee de Slabberswerf, het Hoge Molenwerf en 's Heer Dierikswerf,
bij Westenschouwen het Bonnewerfbevang, bij Ellemeet het Werfheernisbevang, in Brou
wershaven de Broucwerve, in het gebied bij Dreischor het Werfje, Paelvoetswerf, Hogen-
werf, Tser Simonswerf en de Werfmeede en bij Nieuwerkerk (D).) 't Huys van Hoogwerv.
(Fokker, 1908; Dekker, 1971).
Bij geen van deze werven kon een duidelijke connectie met onze kasteelbergen worden ge
vonden. De werf waarop de kerk was gebouwd werd de Kerkwerve genoemd, blijkbaar ter
onderscheiding van andere verhoogde woonplaatsen, waarvan er ook nu nog een aantal te
rug te vinden zijn. Vele boerderijen en dorpen liggen op een dergelijke hoogte. Men be
schermde zich zo tegen het hoge water; een hogere heuvel dan 3 m. was in die tijd niet no
dig. Ook om die reden was het al onwaarschijnlijk dat men bergen voor dit doel tot 12 m.
hoogte opwierp. In Noord-Friesland, tegen de Deense grens, waar nog altijd op de Halligen,
kleine alleen door zomerdijkjes berschermde eilandjes, mensen wonen op terpjes of warfen,
is er één warf waarop de kerk en de school staan, de Kirchenwarf. Ook op het vroegere
Kampereiland, nu aan de weg Kampen-Noordoostpolder, is een dergelijke terp met alleen
kerk en school te zien.
De Eenwerf ligt in het stroomgebied van de vroegere Mosselee, in het Eenwerfbevang. Wil
de men hier wonen, dan was een flinke hoogte wel nodig. De plaats van de Cancerswerf is
precies bekend; hier was ongetwijfeld een woonplaats van een belangrijk man, maar, even
min als bij de Eenwerf, werden er aanwijzingen voor een hoge berg gevonden.
Waar de Hughe Blocswerf en de Ouwerve precies gelegen hebben is niet bekend, de laatste
ongetwijfeld in het Ouwervebevang, tussen de Brabersweg en de inlaag van Koudekerke.
Het is niet waarschijnlijk dat de werven in Zierikzee kasteelbergen zijn geweest. De stads
wallen zelf boden immers voldoende militaire bescherming. Het zullen woonsteden van
voorname heren zijn geweest. In de n.w. hoek van de stad is nog een Slabberswerf, de
's Heer Dierikswerf lag in de huidige Manhuisstraat en de functie van de Hoge Molenwerf in
14
