In ons gebied zijn het de volgende:
berg no. 9 en 10 bij Noordwelle afstand 50 m.
berg no. 26 en 27 bij Klaaskinderkerke afstand 85 m.
berg no. 41 a en b bij Nieuwerkerk(D) afstand 100 m.
berg no. 30 en 31 bij Duivendijke afstand 110 m.
berg no. 46 a en b bij Nieuwerkerk(D) afstand 135 m.
Vervloet (1980) geeft twee mogelijke verklaringen voor dit verschijnsel. De eerste hangt sa
men met de actieradius van de handboog. Deze bedroeg op het eind van de 13e eeuw 130-
150 m. Wilde men het gehele burchtcomplex, dus de kasteelheuvel en het voorterrein, kun
nen verdedigen dan mocht dit niet veel groter zijn dan 150 m. Voor een groter terrein was
dus een tweede berg nodig, zon 200 a 300 m. van de eerste verwijderd. De tweelingbergen
op Schouwen liggen echter zo dicht bij elkaar dat hiervoor het argument van de
boogafstand niet geldt.
De tweede verklaring is, dat bij een belegering de vijand zelf provisioneel een berg opwierp,
teneinde het functioneren van de andere te bemoeilijken. Bij een afstand van 135 m zou de
ze verklaring wel juist kunnen zijn. Maar zou de aanvaller in staat zijn geweest op een af
stand van 50 a 85 m van de verdedigingstoren een eigen berg op te werpen, zonder teveel
gehinderd te zijn door de pijlen van de tegenstander?
We komen dus met geen van deze twee verklaringen uit. Misschien was de tweede kasteel-
berg gewoon een extra bescherming voor het burchtcomplex, of was het aantal mensen dat
tot de burcht behoorde zo groot geworden, dat een tweede berg nodig was om iedereen in
tijden van nood op een veilige plaats onder te brengen. En mogelijk had men ook in die tijd
al de behoefte aan een statussymbool.
De ligging van de bergen t.o.v. dorpen en wegen
Vervloet (1980) heeft nagegaan of er verband bestaat tussen de stichting van de kasteelber-
gen en de dorpen. De bergen bleken in Zeeland verrassend vaak, 32 keer, in de onmiddellij
ke nabijheid van de dorpskerken te liggen (op minder dan 150 m afstand). Wanneer men dit
getal betrekt op het aantal bergen, dat tot 1971 in Zeeland was gevonden, dan komt men op
20%. De verklaring van deze veelvuldig voorkomende korte afstand tussen kerk en berg
zou zijn, dat de kasteelheer een eigen kapel heeft gesticht op het burchtterrein of vlak daar
bij. Vaak heeft zo'n kerk tot dorpsvorming aanleiding gegeven. Na het verdwijnen van de
burchten gingen kerk en dorp ieder een zelfstandig bestaan leiden.
Hoe is nu de afstand berg-kerk op Schouwen-Duiveland?
minder dan 150 m
no
24 Looperskapelle
100
m
no
17 Ellemeet
150
m
150-300 m
no
2 Haamstede
200
m
no
1 Westenschouwen
225
m
no
23 Duivendijke
250
m
300-400 m
no
22 Elkerzee
300
m
no
29 Brijdorpe
325
m
no
26 Klaaskinderkerke
350
m
no
6 Renesse
375
m
meer dan 400 m alle andere bergen
24
