ken. Bovendien worden ingetrokken de weermachtsindustrieverloven van het personeel, in
gedeeld bij de luchtdoelartillerie, luchtdoelmitrailleurs, de luchtstrijdkrachten, de zoeklich
tafdelingen en de zeemacht."5) Als reden werd opgegeven de onzekere internationale
toestand zoals die naar het oordeel van de regering en de militaire autoriteiten op dat mo
ment bestond, „ook al bestaat er niet in het bijzonder een dreiging ten aanzien van ons
land."6)
De sedert eeuwen door de geografische ligging in het isolement gedrongen eilandbewoners
lieten zich deze laatste geruststellende woorden gemakkelijk aanleunen. De belangstelling
voor zaken buiten het eiland was nooit bijzonder groot geweest. De overigens niet geringe
zorgen van alledag beheersten meer het denken en doen van mensen dan een oorlog in lan
den voorbij de tweede grens".
We zullen de verleiding moeten weerstaan om over het voorgaande een politiek-moreel oor
deel uit te spreken. Te veel al is de geschiedenis van strijd en bezetting geschreven vanuit
het perspectief van goed en kwaad. Te weinig is dit verleden met zijn zo breekbare actuele
herinnering beschreven vanuit het geestelijk perspectief van de spelers zelf. De Jong zegt
hierover terecht: „Wie, als later levende, aan het gebeurde van vroeger louter de maatstaf
aanlegt van de voldragen historische kennis, reduceert de geschiedenis tot een reeks van
ongerijmdheden".7)
Uitgangspunt van elke beoordeling - ook die van de gebeurtenissen in de meidagen van
1940 op het vliegveld Haamstede - behoort te zijn dat we het historisch gebeuren in een be
paalde tijd moeten trachten te zien door de ogen van hen die toen verantwoordelijkheden
droegen, in welke vorm en mate ook, en ons vervolgens afvragen wat zij wisten, wat zij kon
den weten en welke alternatieven zij hadden. Als we op deze wijze het historisch gebeuren
opnieuw hebben „bedacht", kunnen we binnen de context van onze huidige kennis een ver
klaring geven. Het is mogelijk dat zo'n verklaring dan tevens een beoordeling inhoudt. In
zijn boek „Historical Inevitability" zegt Isiah Berlin: „When, in fact there is strong evidence
to show that it was difficult or impossible for men to do otherwise than they did, given their
material environment or education or the influence upon them of various 'social pressures'
we continue to praise and to blame".8'*
Maar als na afloop van een hevig bombardement op zaterdag 11 mei de bewakingstroepen
van het vliegveld in wanorde en volkomen in paniek hun stellingen verlaten vanwege het ge
rucht dat Duitse parachutisten in de duinen zijn geland „who is there to praise or to
blame"?**
Wanneer we ons in het vervolg van het verhaal louter beperken tot het historische gebeuren
op en om het vliegveld Haamstede, dan zullen we niet verder hoeven te gaan dan het in
chronologisch geordende vorm weergeven van de feiten. Feiten zoals ze vermeld staan in de
gevechtsberichten, velddagregisters en dagboeken van de toenmalige bevelvoerende officie
ren. We zullen aan deze observaties van de spelers zelf weinig meer toevoegen.
Als er in feite sterke aanwijzingen zijn, die aantonen dat het moeilijk of onmogelijk was voor mensen anders te
handelen dan zij deden, gegeven hun sociaal-economische omstandigheden of scholing, of de invloed op hen
van verscheidene vormen van 'maatschappelijke druk' blijven wij maar doorgaan met prijzen en
beschuldigen".
wie is er te prijzen of te beschuldigen?
118
