Nieuwerkerk
Vanuit het noorden en westen drongen diepe kreekbeddingen het ambacht Nieuwerkerk
binnen. Belangrijker dan het brede Steenzwaan moet de Sweene geweest zijn. Deze kreek
liep vanuit het latere St. Stevensluis zuidelijk door en zal oorspronkelijk verbinding gehad
hebben via de Muye met het krekenstelsel van het later ingepolderde Oosterland. De Sweene
heeft eeuwenlang, tot 1953, de belangrijkste uitwateringsfunctie vervuld voor een groot
gedeelte van de Vierbannenpolder. De Sweene scheidde ook de gebieden Beoosten en
Bewesten Sweene. Aan het gebied Beoosten Sweene ontleende Mr. Pieter van Beoosten
Sweene en Renesse zijn naam 7). In de noordoosthoek van Beoosten Sweene vinden we
jongere schorgrond. Een klein gebied moet hier in een later stadium bijgepolderd zijn.
Het Steenzwaan is eeuwenlang beeldbepalend geweest voor het gebied ten noorden van
Nieuwerkerk. Dit zwin, - of Sweene - ontleent zijn naam aan een steenhuis, dat gelegen moet
hebben aan het uiteinde van deze brede kreek. De later als molenberg benutte kernheuvel zal
de plaats aangeven van dit steenhuis. Vanuit deze woonheuvel heeft westelijk hiervan de
eerste kerkstichting plaats gevonden. De gevonden veldnaam Het Kerkhof geeft de plaats aan.
Reeds in 1233 wordt de naam Nieuwerkerk vermeld8). Het koor van de huidige kerk dateert
uit de periode 1475-1500, de verloren gegane toren en het verbrande schip van de kerk zullen
in het begin van de vijftiende eeuw gebouwd zijn 9). Het is duidelijk, dat tweehonderd jaar
eerder er reeds een - oudere - kerk was, en ter onderscheiding van de moederkerk van
Ouwerkerk, Nieuwerkerk genoemd werd. De behoefte aan een nieuw kerkgebouw op de
huidige plaats kan ontstaan zijn door overstromingen tussen 1233 en 1450. Immers, de
Het dorp Nieuwerkerk met de woonterp aan bet Steenzwaan. Ten zuiden daarvan de tweede woonterp, waar
vanuit het huidige dorp is ontstaan. Tussen het Steenzwaan en de latere Molenberg ligt Het Oude Kerkhof, waar
ook de eerste kerk van Nieuwerkerk heeft gestaan. Tijdens de eerste bedijking zijn de beide woonterpen
opgenomen in het dijktracé van Rolleclootschendijk en Kapelledijk.
8
