Nieuwe gegevens over de bouw van de
St. Lievensmonsterkerk en -toren te
zlerikzee in de 15e eeuw
Wy hebben tegenwoirdelic begonnen meer dan VIII oft
X dage om te fonderen eenen costeliken niewen toren.
door Drs. J. G. Smit
Inleiding
De (amateur)historicus die onderzoek wil doen naar de middeleeuwse of l6e-17e eeuwse
geschiedenis van de Zeeuwse steden, wordt geconfronteerd met een, in vergelijking met
bijv. de Hollandse en Gelderse steden, zeer groot tekort aan geschreven bronnen. Door
verschillende oorzaken is er van de oude archieven van Middelburg, Zierikzee, Goes,
Tholen, Veere (en Reimerswaal) maar weinig bewaard gebleven.
Toch moet de onderzoeker de moed niet geheel laten zakken, want vaak is in andere
archieven dan die van deze steden nog wel eens iets te vinden. Dit kan bestaan uit stukken
(oorkonden, brieven) die de steden toezonden aan andere steden, of uit afschriften die
vroegere historici bijv. vóór 1940 van bronnen in de archieven te Middelburg hebben
gemaakt. In dit verband wijs ik op o.a. de uittreksels, die jhr. Th. van Riemsdijk heeft gemaakt
uit de in 1940 verloren gegane 14e eeuwse rekeningen van de rentmeester van Zeeland
Beoosterschelde (die zijn standplaats in Zierikzee had)1) en op de oudste stadsrekening
van Tholen, die in het archief van de markiezen van Bergen op Zoom bewaard wordt.2)
Hierin komt Zierikzee enkele keren aan de orde.
In de allereerste plaats echter moet ik hier melding maken van het fonds van de
middeleeuwse brieven, die van heinde en ver aan het stadsbestuur van Dordrecht werden
gericht en waarvan er enige tientallen bewaard zijn gebleven.3) In dit maar gedeeltelijk
ontsloten fonds4) komen veertien 15e eeuwse brieven van het stadsbestuur van Zierikzee
aan dat van Dordrecht voor, die alle handelszaken betreffen en wel speciaal de moeilijkhe
den die Zierikzeese kooplieden bij het uitoefenen van hun beroep ondervonden van de
Dordtse ijver om de handelsbelemmerende stapeldwang te handhaven.5) Twee van deze
brieven bevatten bijzonderheden over de bouw van de Zierikzeese Sint Lievensmonsterkerk
en -toren, die tot nu toe niet bekend waren.
De laatste stand van zaken van het onderzoek naar de bouw van deze kerk en toren is
opgenomen in het boek, dat de recente tentoonstelling gewijd aan het geslacht Keldermans
in het Markiezenhof te Bergen op Zoom begeleidde/') De passages die B. van den Berg in
deze bundel wijdt aan de Zierikzeese kerk en toren7), voegen echter maar weinig toe aan de
oudere literatuur over deze onderwerpen8), die hiermee dus beslist niet vervangen is.
Nieuw is slechts het gegeven uit de klapper op de resoluties, dat op 18 mei 1529 Rombout II
Keldermans met het opzicht van de toren(af)bouw belast werd. Helaas zijn de twee
Zierikzeese brieven, die ik in 1981 in het Dordtse archief aantrof, niet in deze nieuwe
publikatie. waarvoor zoveel nieuw archiefonderzoek is gedaan, verwerkt. Daarom wil ik door
een uitgave van de teksten hier de aandacht op de inhoud ervan vestigen.
Toren- en kerkebouw
Volgens Haakma Wagenaar in zijn artikel uit 1971 is de hindering van de St. Lievensmonster-
5
