ZlERIKZEE OP TERPEN GEBOUWD?
Een speurtocht naar de oudste historie van de stad
door dr. ir. S. F. Kuipers
Hoe verder men bij een speurtocht in de historie terug gaat, des te minder men de
beschikking heeft over schriftelijke bronnen. Voor Zierikzee geldt dit uiteraard ook. Toch
zijn ze erg belangrijk. We zullen daarom beginnen de spaarzame gegevens over Zierikzees
oudheid te bespreken.
Historische gegevens
849 Volgens twee legenden zou in dit jaar Zierikzee zijn ontstaan.
In 't jaar acht hondert ende negen en veertich mede
was gefundeert Ziriczee die stede
by enen die Ziringus ghenaemt was
Also men in die oude chronyken las
De dichter, de monnik Jan Gerbrand van Leyden, beroept zich op de „Ghemenen oude
Hollandse kroniek". Volgens Van Boxhorn (1644) zou deze kroniek pas in 1490 zijn
geschreven en meer beuzelarij dan waarheid bevatten.1)
Reygersberch (1551) zegt dat de stad in 849 is gesticht door Zierick, zoon van Zalandus, die
door zijn broer uit Pannonië was verdreven en zich nu hier „ging vermeien met het delven
van derrinckmoer uit de Zeeuwsche schorren om daarvan wit zout te bereiden".2)
In 1949 is op grootscheepse wijze het 1100-jarig bestaan van Zierikzee gevierd. Dit zal
gebeurd zijn op grond van bovenstaande legenden. Het was ongetwijfeld een mooi feest,
maar de historische achtergrond was zwak. We moeten aannemen dat de plaatselijke
historici zich hiervan wel bewust zijn geweest, maar kennelijk niet konden of wilden
verhinderen hun stad zulk een hoge ouderdom toe te dichten.3)
Elke legende bevat wel elementen van waarheid. Wij komen daarom nog op deze
overlevering terug. Maar als exact historisch gegeven menen we de inhoud van deze
legenden te moeten afwijzen.
976 Er bestaat een oorkonde uit dit jaar waarin bij een opsomming van goederen,
toebehorende aan de abdij St. Baaf te Gent, worden vermeld: „de bezittingen Creka en
Papingalant met een kerk en weidegronden voor 900 schapen aan de Gouwe en koningsland
met toebehoren".4) Dekker denkt bij de bezitting Creka aan Zierikzee.5) Er waren nl.
nauwe banden tussen deze abdij en de kerk van Zierikzee. St. Lieven is een door de abdij
sterk gepropageerde heilige en St. Baaf had nog in de 14de eeuw bezittingen in het
Quaalambacht van de stad.
1048 In dit jaar zou het Gravenhof van Zierikzee zijn gesticht door Boudewijn van Rijssel,
graaf van Vlaanderen en vader van Robert de Vries.2»10) Authentieke bewijsstukken zijn er
van deze mededeling van Eyndius (1634) niet, zodat er twijfel bestaat over de betrouwbaar
heid van dit gegeven.11)
1050 Omstreeks deze tijd zou de St. Lievenskerk zijn gesticht. Toen werd nl. de
levensbeschrijving van deze, overigens fictieve, heilige geschreven. De monniken van St.
Baaf bedreven in die tijd een ware St. Lievenscultuur, en de banden tussen de abdij en de
kerk te Zierikzee waren nauw. Het is daarom niet onwaarschijnlijk dat de kerk toen gesticht
werd ofwel omgedoopt tot St. Lievenskerk. Deze heilige werd toen de schutspatroon van de
15