1303-1304 Beleg van de stad door de Vlamingen.
1320-1330 Laatste uitbreiding van de stad tot de huidige vorm binnen de grachten.19)
Overzien we nu deze gegevens dan moeten we het volgende vaststellen. Vóór 1100 is het
niet zeker dat er in ons gebied een plaats met de naam Zierikzee en een St. Lievenskerk
aanwezig waren. Wel werd er in de 1 le eeuw in deze omgeving gewoond. Dat blijkt uit de
gevonden scherven en mestlagen bij de huidige St. Lievens Monstertoren. De oorkonde uit
976 wijst zelfs op een soort dorp ergens langs de Gouwe: de bezitting Creka met een kerk en
landerijen van de abdij St. Baaf in Gent. De namen Zierikzee en St. Lieven worden nog niet
genoemd. De vestiging zal zeker geen stad geweest zijn, eerder een landelijke nederzetting
van veetelers, vissers, zoutwinners en steunpunten van de graaf en de abdij, waar de
voortbrengselen van deze streek werden verzameld en verscheept naar Vlaanderen.
Wat precies met Creka in de acte van 976 wordt bedoeld is niet duidelijk. Was dit een kreek
waaraan de nederzetting lag zoals nu nog altijd de tweede helft van de naam Zierikzee op een
kreek betrekking heeft, of de naam van een nederzetting?
In de 12e eeuw komt pas de eerste zekerheid omtrent het bestaan van een nederzetting van
stedelijk karakter met de naam Zierikzee. Deze naam en ook de namen Gravenhof en St.
Lievenskerk worden dan voor het eerst aangetroffen in de archieven. Men krijgt de indruk dat
hier snel een stad aan het groeien is: een imposante tufstenen romaanse basiliek, en geen
kapel zoals Abrahamsen in zijn kroniek schreef, wordt gebouwd. De stad heeft een gezant die
in het buitenland voor de belangen van de stad pleit en er moeten ook al vestingwerken rond
de stad hebben gelegen, omdat in 1205 de stad door de Vlamingen wordt belegerd.3) De
stad groeide sterk in aantal inwoners en huizen.
In de 13e eeuw gaat deze stedelijke groei verder. Zierikzee krijgt stadsrechten, d.w.z.
zelfbestuur op tal van terreinen, er worden verschillende fraaie openbare gebouwen
gebouwd en de stad wordt ook diverse keren uitgebreid. De stad verkeert kennelijk in
welvaart. In de 14e eeuw vindt de laatste uitbreiding van het grondgebied plaats. De
bevolkingsgroei lijkt echter voorbij te zijn, in het nieuwe noordoostelijke stuk van de stad
komen nauwelijks huizen.
Invloed van de geografische en bodertikundige situatie op het ontstaan van Zierikzee
Sterker dan tegenwoordig was het welslagen van een vestiging afhankelijk van de
geografische situatie en de bodemgesteldheid ter plaatse. Om de historie van Zierikzee beter
te kunnen begrijpen zullen we daarom eerst hier aandacht aan moeten besteden.6.7.8.9)
In de periode 300-600 was het Zeeuwse land praktisch onbewoonbaar wegens het sterk
opdringen van het zeewater. Men spreekt van de Duinkerke Il-transgressie. Het veenland-
schap werd aangetast, er drongen kreken binnen en er werd op vele plaatsen zeeklei op het
veen afgezet. Het aldus ontstane landschap werd later het Oudland genoemd.
Na 600 ontstond op deze klei geleidelijk weer bewoning, in westelijk Zeeland eerder dan in
meer oostelijk gelegen streken. Bij Zierikzee vond deze opslibbing met klei op het veen niet
plaats en evenmin in het gebied Noordwelle. Of men toen toch op het veen is gaan wonen, is
onwaarschijnlijk. De gebieden Kerkwerve en Brijdorpe werden wel bedekt door een laag
Oudlandklei. In dit verband is het opmerkelijk, dat juist in deze gebieden bij de
bodemkartering zoveel scherven en oude cultuurgrond werden gevonden.6.7)
In de 9e eeuw begon overal langs onze kusten een nieuwe transgressieperiode, de
Duinkerke lila. Een uit de archieven bekende hevige stormvloed uit 838 past geheel in het
beeld van de agressiever wordende zee in deze tijd.22) Nu werden ook de veengebieden
Zierikzee en Noordwelle met klei bedekt die werd aangevoerd door in het veenland
binnengedrongen kreken. Het zo ontstane landschap wordt het Middelland genoemd. Het
bestaat uit wat hoger gelegen oeverwallen van kreken, evt. „kreekruggen", en wat lager
gelegen „poelen".
18
