bescherming van de Oosterschelde gezet: de voorlopige aanwijzing tot beschermd
natuurmonument in 1989-
De Grevelingen heeft een grotere metamorfose ondergaan. Van een ongerept en zeer
rustig getijdegebied is het een binnenmeer met stilstaand zout water geworden, een
zeer zeldzaam natuurlijk milieu. Voor de natuurontwikkeling is dit ongeveer het
mooiste wat men na de afsluiting zou mogen verwachten. Ook hier is het weer duidelijk
dat isolatie de kwaliteit van het natuurlijk milieu bevordert. De Brouwersdam en de
Grevelingendam hebben enerzijds de verbinding van Schouwen-Duiveland met
Goeree-Overflakkee tot stand gebracht, maar anderzijds ook de Grevelingen geschei
den van de omringende wateren en dat is een succes geweest. Het aquatisch milieu in
dit stagnante zoute meer ontwikkelt zich op een zeer boeiende manier, en de
drooggevallen platen laten interessante vegetaties zien, waarin veel elders zeldzame
planten een plaatsje hebben gevonden, zoals de bitterling en diverse orchideeën. Het
plantje Parentucellia viscosa, dat nog niet eens een Nederlandse naam heeft, vestigde
zich hier voor het eerst in ons land.1) De Hompelvoet, de Veermansplaat en de
Stampersplaat vertonen alle drie een boeiende variatie. Belangrijk is vooral dat de kern
van de eilanden langzaam verzoet, waardoor een prachtige zonering van het zoete
midden naar de zoute randen ontstaat. Dergelijke grensmilieus zijn altijd interessant.
Maar vooral ontwikkelde de Grevelingen zich tot een vogelparadijs. Veel broedvogels
die elders bedreigd zijn vonden hier nieuwe mogelijkheden. Dit geldt in het bijzonder
voor de dwergstern en de grote stem. Ook als fourageergebied voor doortrekkende en
overwinterende vogels is de Grevelingen uiterst belangrijk geworden. Een voorbeeld
hiervan is de rotgans, die vooral fourageert op de uitgestrekte zeegrasvelden, een elders
in Nederland vrijwel niet meer voorkomend vegetatietype.
Ook voor de Grevelingen en de daarin gelegen platen en eilanden geldt dat de
ontwikkeling van de natuur sterk afhankelijk is van het beheer en het verdere gebruik.
Bij de planning is een duidelijke scheiding van natuur (het middengedeelte) en
massarecreatie (het oostelijk en westelijk gedeelte) uitgangspunt geweest. In het
middengedeelte zijn de toeristische voorzieningen uiterst beperkt gehouden en in het
westen zijn kunstmatige eilandjes voor de watersporters aangelegd. Dit heeft tot nu toe
gunstig gewerkt. Alleen het watersporteilandje Archipel ligt te dicht bij de Hompelvoet
en zorgt daar voor verstoring door surfers.
Nog geheel toekomstmuziek is de ontwikkeling van de Voordelta, na de voltooiing van
de Deltawerken. Dit kan een boeiend hoofdstuk in de geschiedenis van natuur en
landschap van Schouwen-Duiveland worden: de vorming van een uitgestrekte banken-
en platenstelsel voor de Kop van Schouwen ligt in de lijn der verwachtingen. Aan echte
landwinst moeten we hier waarschijnlijk niet denken; het zal wel een gebied tussen eb
en vloed blijven, maar wel met meer variatie en groter oppervlakte dan nu, en dat biedt
perspectieven.
De organisaties en de mensen
Geen overzicht van de ontwikkelingen op het gebied van natuur en landschap op
Schouwen-Duiveland is compleet zonder vermelding van de mensen en de organisa
ties, die zich in de loop der jaren voor het natuurbehoud hebben ingezet en een bijdrage
hebben geleverd aan de bescherming van de natuur.
Schouwen-Duiveland heeft het voorrecht gehad te beschikken over een pionier op het
gebied van vogelstudies. „Meester" Vijverberg, hoofd van de school te Noordgouwe,
was een groot vogelkenner, een vaardig schrijver en bovenal een pionier op het gebied
van de vogelfotografie. Al vanaf 1903 publiceerde hij over Schouwen, onder andere in
107
