door Staatsbosbeheer. Oorspronkelijk waren dit ambachtsheerlijke gronden, die door
aankoop in rijkshanden zijn gekomen. Het beheer berustte oorspronkelijk bij de Dienst
der Domeinen, en deze dienst nam ook het initiatief tot de bebossing, vandaar de naam
Domaniale bossen. Van 1935 tot 1976 berustte het beheer bij de welbekende opzichter
Nico Lysen, die een zeer actieve rol heeft gespeeld in de natuurbescherming op
Schouwen. Het beheer van de staatsnatuurgebieden is naderhand van Domeinen
overgegaan op Staatsbosbeheer. Deze instantie beheert ook de krekengebieden van
Schelphoek en Ouwerkerk, de buitenplaatsen Mon Plaisir en Weelzicht bij Schudde-
beurs en nog een aantal kleinere natuurgebieden.
Bij het beheer van de deltawateren en de daarin gelegen gronden zijn zeer veel
overheidsinstanties betrokken. Pas na de afsluiting deed zich de behoefte voor om tot
een coördinatie van het beheer te komen. Voor het bestuur van de Grevelingen is het
Grevelingenschap in oprichting, waarin de verschillende rijksinstanties, provincies en
gemeenten tot samenwerking zullen komen. Het beheer over de natuurgebieden is in
handen van Staatsbosbeheer gekomen. In de Oosterschelde bestaat een dergelijk
overkoepelend bestuurslichaam nog niet. Wel is hier de afspraak gemaakt dat alle
nieuwe ontwikkelingen in de Stuurgroep Oosterschelde zullen worden besproken en
getoetst aan het Beleidsplan.
Het beheren van de natuur- en landschapswaarden op Schouwen-Duiveland en in de
omringende wateren is er in de loop der jaren niet eenvoudiger op geworden. Veel
belangen spelen erin mee en botsen geregeld met elkaar. Dit geldt vooral voor het
natuur- en landschapsbelang enerzijds en de belangen van economie en recreatie
anderzijds. Het besef dat de waarden van natuur en landschap aan de basis van ons
bestaan liggen en met respect en eerbied beheerd dienen te worden, is nog lang niet tot
iedereen doorgedrongen. De zorg voor deze waarden is op Schouwen-Duiveland het
werk geweest van een kleine groep enthousiaste mensen, die grote delen van hun vrije
tijd en energie hieraan hebben besteed.
De balans
Natuur en landschap van Schouwen-Duiveland hebben een zeer dynamische periode
achter de rug: overstroming, herverkaveling, Deltaplan, toeristische ontwikkeling. Te
grote dynamiek gaat dikwijls ten koste van natuurwaarden: afbraak gaat snel en voor
opbouw is een langere tijd van betrekkelijke rust nodig. Dat door de hevige
gebeurtenissen van de laatste 50 jaar veel waarden van natuur en landschap verloren zijn
gegaan, hebben we in het voorafgaande gezien. Het zal vooral van de toekomstige
economische ontwikkeling en van de mentaliteit van de bevolking afhangen, of er meer
ruimte zal zijn voor een rustige periode van opbouw.
Zoals we gezien hebben is een zekere mate van isolement van levensbelang voor een
eigen ontwikkeling van natuur en landschap. De waarden hiervan bestaan in het eigen
karakter, dat het gebied onderscheidt van zijn omgeving. Daarom zijn eilanden zo
interessant. Waar grenzen wegvallen wordt alles gelijk.
Schouwen-Duiveland is geen eiland meer. Veel van het eigen karakter is verdwenen.
Vooral voor het polderlandschap is dat een desastreuze ontwikkeling geweest: het
eigene van het Schouwse landschap is vervangen door een ruilverkavelingslandschap
dat zich nauwelijks onderscheidt van de vele andere gebieden in Nederland die op de
schop genomen zijn. Het duinlandschap is versnipperd geraakt door een ongestuurde
toeristische ontwikkeling.
Dit zijn overigens symptomen van een ontwikkeling die we over de hele wereld zien: de
grenzen vallen weg, elk stuk grond moet geëxploiteerd worden, overal treedt
109
