Bethlehem onder Eikerzee. Ook was er schade aan lager gelegen dorpen door
oorlogsinundatie. Een groot aantal van de beschadigde of verwoeste kerken worden
nadien hersteld of herbouwd. Zo worden in 1574/1575 en later restauratiewerkzaamhe
den gemeld aan de kerken van Dreischor, Zonnemaire, Noordgouwe en Burgh. In een
aantal dorpen blijft herstel echter achterwege of volgt afbraak. De Staten van Zeeland
staan in 1590 toe dat de "ruïnen van de Kercken van Nyeuwerkercke (Schutje,
gemeente Middenschouwen), DuivendyckBrydorp ende CappefefLooperskapelle)"
worden afgebroken. Zo verloren in die periode een aantal dorpen op Schouwen-
Duiveland hun kerk en daarmee de belangrijkste functie én het belangrijkste symbool
van de eigen dorpgemeenschap. In een enkel geval verloor een dorp de kerk overigens
later: Eikerzee, namelijk na de Ramp in 1953.
De kerk speelt in de dorpen van Schouwen-Duiveland nog steeds een belangrijke rol.
Voor veel dorpen bepaalt de kerk het karakteristieke aanzien van het dorp. Dit betreft
met name de kerkringdorpen, tot welk type de meeste dorpen op Schouwen Duiveland
kunnen worden gerekend. Noordgouwe en Dreischor vormen de meest gave voorbeel
den van deze dotpsvorm op Schouwen-Duiveland. In sommige dorpen vervult de kerk
nog steeds een belangrijke functie. Van alle door de provincie Zeeland onderscheiden
dorpen op Schouwen Duiveland heeft alleen Ellemeet geen kerk. De kerk wordt door
de bewoners echter niet meer gezien als de belangrijkste voorziening van het dorp. In
een in 1974 uitgevoerd onderzoek onder bewoners van Zeeuwse dorpen, bleek men
vooral de aanwezigheid in het eigen dorp van winkels, een lagere school en een halte
openbaar vervoer van belang te vinden2).
Ook in het door de provincie Zeeland recent gevoerde nederzettingenbeleid speelt de
kerk geen centrale rol. In de Nota Bewoningspatroon (1975) wordt de aanwezigheid
van een school voor gewoon lager onderwijs als criterium gehanteerd. Alleen dorpen
met deze voorziening worden als nederzetting onderscheiden. Slechts dan zou een
"functionerende leefgemeenschap" op den duur te handhaven zijn. De basisschool
heeft de rol van de kerk als belangrijkste lokaal verzorgingselement overgenomen.
Het nederzettingenpatroon van Schouwen-Duiveland beschreven op grond van functionele criteria
113
