twee bevolkingsontwikkelingsprocessen voordoen. Allereerst is er sprake van een
sterke culturele homogenisering, waarbij vroeger belangrijke regionaal-culturele
verschillen in Nederland steeds meer verdwijnen. Tegelijkertijd doen zich echter
binnen gebieden selectieve ontwikkelingen voor waarbij gemeenten, maar ook kernen,
een bepaald sociaal profiel gaan vertonen. Dit sociaal profiel ontstaat enerzijds omdat
huishoudens met een bepaalde leefstijl zich vestigen in woonmilieu's die wat betreft
kenmerken van woningen, het landschap, de ligging ten opzicht van activiteitencentra
etc. bij hun leefstijl passen. Anderzijds zijn gemeenten geneigd om een bepaald
bevolkingsprofiel door een volkshuisvestingsbeleid en een ruimtelijk beleid te
versterken (Ostendorf, 1988).
Het voorkomen van een selectieve bevolkingsontwikkeling van de nederzettingen op
Schouwen-Duiveland is onderzocht door de verkiezingsuitslagen vanaf 1971 te
analyseren. Bestudeerd zijn slechts uitslagen betreffende de Tweede Kamerverkiezin
gen. Andere verkiezingen zijn moeilijk met elkaar en landelijke uitslagen vergelijkbaar
omdat daarbij specifiek lokale of regionale partijen en omstandigheden een rol spelen.
De gegevens hadden betrekking op:
1. de verkiezingsuitslagen voor Schouwen-Duiveland als geheel;
2. de verkiezingsuitslagen voor de zes gemeenten binnen Schouwen-Duiveland;
3. de verkiezingsuitslagen voor de zestien te onderscheiden kernen of dorpsgebieden
(Scharendijke en Ellemeet vormen tot 1989 één kiesdistrict en konden niet nader
worden onderscheiden).
De analyse was gericht op het opsporen van situaties waarin Schouwen-Duiveland als
geheel, één gemeente of groep van gemeenten, één kern of groep van kernen wordt
gekenmerkt door een steeds sterkere concentratie (oververtegenwoordiging) van
bepaalde kiezers. Allereerst is gelet is op het percentage kiezers dat zijn stem had
uitgebracht op de drie grootste partijen. Ostendorf (1987) constateert een groeiende
concentratie van de PvdA in de steden, de WD in suburbs (verstedelijkt platteland) en
het CDA op het platteland. Omdat Schouwen-Duiveland wordt gekenmerkt door het
voorkomen van belangrijke concentraties van orthodox-christelijke bewoners is tevens
gekeken naar het percentage kiezers dat zijn/haar stem uitbracht op SGP, GPV en RPF.
De mate van oververtegenwoordiging is berekend door het percentage uitgebracht op
een bepaalde partij van een gemeente of dorpsgebied te delen door het overeenkom
stige percentage voor Schouwen-Duiveland als geheel13).
De analyse van het verloop van de verkiezingsuitslagen van geheel Schouwen-
Duiveland in vergelijking met die van geheel Nederland laat zien dat van culturele
homogenisering hier geen sprake is. De politieke verhoudingen binnen Schouwen-
Duiveland als geheel zijn niet geneigd steeds meer op die van Nederland als geheel te
lijken, eerder geldt het tegendeel. Schouwen-Duiveland herbergt een relatief toene
mend aantal WD-stemmers. Dit wijst op een verdere ontwikkeling van een luxe-
suburbaan woonmilieu. Deze luxe-suburbane karakteristiek kan binnen Schouwen-
Duiveland niet eenvoudig aan één of enkele gemeenten worden toegeschreven. Het
gaat hier klaarblijkelijk om een zich ontwikkelende karakteristiek van het hele
gebied.
Van een toenemende oververtegenwoordiging van politieke partijen in gemeenten en
kernen lijkt slechts in twee gevallen sprake te zijn. Binnen Schouwen-Duiveland
concentreert de PvdA zich steeds duidelijker in het stedelijk centrum Zierikzee. Dit past
bi j het voortgaande proces van schaalvergroting, waarbij de bouw van woningwetwonin
gen in deze gemeente als een van de belangrijkste factoren kan worden beschouwd.
Binnen Schouwen-Duiveland neemt de oververtegenwoordiging van SGP-, GPV- en
125
