Bescherming
In diverse plaatsen van ons land is de bescherming van monumenten van rijkswege
(1940-1945-1961) voorafgegaan door of gepaard gegaan met een gemeentelijke.
Zierikzee had vanaf 1924, als enige gemeente op Schouwen-Duiveland, een eigen
monumentenverordening en een monumentenlijst. De laatste was samengesteld aan de
hand van de Voorloopige Lijst van Monumenten van Geschiedenis en Kunst uit 1922, die
in 1940 de basis vormde bij de eerste bescherming van rijkswege. Op de gemeentelijke
lijst waren ook panden vermeld omwille van een waardevol onderdeel zoals een
gevelanker. Wanneer er iets dreigde te gebeuren met een pand dat op de lijst vermeld
stond werd de gemeentelijke monumentencommissie geraadpleegd. Die heeft echter
vanaf het midden van de jaren dertig weinig activiteiten meer ontplooid.
De registratie van beschermde monumenten op basis van de Wet van 1961 kreeg haar
beslag in 1965. Aan de 'Monumentenlijst', die toen tot stand kwam zijn sindsdien
monumenten toegevoegd of afgevoerd: het is een 'open' register. In grote trekken
echter heeft de eerste registratie (die bij de gemeenten evenmin als bij de Provincie op
overwegende bezwaren stuitte) de basis gelegd van de wettelijke bescherming.
De zogenaamde jonge monumenten van na 1850, die thans in het kader van het
Monumenten Inventarisatie Project worden geïnventariseerd met het oog op een
selectieve bescherming daarna, zijn op Schouwen-Duiveland niet zeer talrijk. Juist
omdat het jonge monument niet beschermd is kan gemakkelijk tot afbraak worden
overgegaan. Des te meer zal dus geijverd moeten worden voor plaatsing op de lijst van al
die jongere bouwkunst die daarvoor in aanmerking komt, speciaal binnen beschermde
stads- en dorpsgezichten. In Zierikzee resteren ondermeer uit deze periode nog de
voormalige Kazerne in de Manhuisstraat, die gesloopt dreigt te worden en de
'Soepkokerij' (Lange Nobelstraat). Jonge monumenten zijn ook elders te vinden. In
Brouwershaven bijvoorbeeld: de oorspronkelijke lagere school bij de Nederlandse
Hervormde kerk; aan de haven het voormalig kantoor van het Loodswezen en het
voormalig tonnenmagazijn. Beide hebben een nieuwe bestemming gekregen.
Aan de Ring te Dreischor zijn de nummers 2, 3, 5, 9 en 22, respectievelijk het
Plaatsenhuis, de Kazerne,3) een woonhuis, de smidse en een uit 1796 daterend
woonhuis op de Monumentenlijst geplaatst, maar er staan ook een aantal jongere
panden die de moeite waard zijn. Bijvoorbeeld nummer 7, met een gepleisterde en
betegelde gevel en een deur met ijzerwerk; nummer 18 waarbij sommige elementen
invloeden vertonen van de Amerikaanse architectuur uit het begin van deze eeuw;
nummer 20, een van de schoonheden van de Ring met groen geglazuurde tegels langs
de dakrand; misschien zelfs nummer 24, of nummer 36 dat zijn oorspronkelijke karakter
goed bewaard heeft.
Aantallen beschermde monumenten begin 1989
De respectievelijke gemeenten bezitten de volgende aantallen van de in totaal op
Schouwen-Duiveland 779 beschermde monumenten: Brouwershaven, totaal 119
verdeeld over Brouwershaven 58; Dreischor 27; Noordgouwe 22; Schuddebeurs 4;
Zonnemaire 8Westerschouwen, totaal 70 verdeeld over Burgh 9; Haamstede 25;
Koudekerke 1; Noordwelle 13; Renesse 19; Serooskerke 3)- Middenschouwen, totaal 11
verdeeld over Br ijdorpe 1; Eikerzee 6; Kerkwerve 2; Looperskapelle 1; Nieuwerkerke 1
Zierikzee, totaal559. Duiveland, totaal 17 verdeeld over Nieuwerkerk 7; Oosterland 5;
Ouwerkerk 5Bruinisse, totaal 27)
24
