De kerk. te Brouwershaven
De kerken zijn vanouds monumenten bij uitstek waar veel aandacht aan is besteed. In de
vorige eeuw was een belangrijke ijveraar voor restauratie, ook van kerken, Victor de
Stuers, een van de Rijksadviseurs voor de Monumenten van Geschiedenis en Kunst en
referendaris op het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Over het algemeen hadden de
restauraties die in zijn periode werden uitgevoerd ten doel de herleving van de oude
luister. Zo ook die van de kerk te Brouwershaven. Omstreeks 1875 wendde de
kerkvoogdij van de Hervormde gemeente zich tot De Stuers. De grote kerk was zo
bouwvallig, dat zij afgebroken zou moeten worden wanneer er niet snel, en met
overheidssteun ingegrepen kon worden. De restauratie, die onder leiding van de
architect Margiy stond, vond plaats tussen 1876 en 1893- Zij had het karakter van die
periode. Dit blijkt uit de toepassing van steensoorten, onder andere machinale
baksteen, die verschilden van de oorspronkelijke. Ook werden grote dakkapellen
aangebracht en werden alle ramen voorzien van nieuwe traceringen (stijlen die het
glasvlak verdelen), gemaakt naar een ontwerp van Margiy. Bij die negentiende eeuwse
restauratie schijnt in 1880 ook een nieuw kruisingstorentje te zijn aangebracht, dat bij
een volgende restauratie vóór 1940 onder leiding van Van der Kloot Meyburg werd
vervangen door de huidige dakruiter.
Van 1953 tot 1964 moest zoals bij zoveel gebouwen de schade, die het gevolg was van de
oorlog en de watersnoodramp, worden hersteld. Een van de grote problemen was ook
bij de kerk van Brouwershaven, de indringing van zout in het metselwerk. Ten dele was
het chronisch van aard vanwege de ligging van de stad aan zee en de zilte lucht ter
plaatse. Het probleem werd echter acuut versterkt door de ramp in 1953, die nog
steeds) de oorzaak is van zout in het optrekkende bodemvoeht. Om kristallisatie van het
zout tegen te gaan werd een bepaald procédé gevolgd: daarbij was het noodzakelijk het
metselwerk in het interieur te isoleren. Dit gebeurde met een vorm van bepleistering.
Tegenwoordig worden gepleisterde muren in een kerkgebouw normaal gevonden, en
wenselijk geacht, maar decennia lang is dat anders geweest en prefereerde men schone
baksteen.
Brouwershaven. Nederlands Hervormde kerk. Interieur vóór de restauratie, (coll. Streekarchivariaat
Schouwen-Duiveland en Sint Philipsland, Zierikzee)
28
