Welstand
Toetsing van verbouw- of bouwplannen als zorg voor de welstand is bedoeld als
strijdmiddel van de overheid tegen beunhazerij bij de bouw in het algemeen. Als
zodanig is zij een belangrijke aanvulling op de overheidszorg voor het monument.
Het is er om begonnen evident gemis aan kwaliteit te voorkomen, puur bouwkundig-
technisch en op het gebied van de vormgeving. Als het goed is vermijdt degene die
toetst het zoveel mogelijk om op de stoel van de ontwerper te gaan zitten, en hoedt hij
zich er voor, zich al te zeer te laten leiden door persoonlijke voorkeuren. Alleen al
daarom is het goed dat er veelal getoetst wordt vanuit verschillende gezichtshoeken in
commissieverband. Anderzijds mag dit niet tot gevolg hebben dat men, als de meningen
uiteenlopen, streeft naar een kleurloos compromis, waarin het eigene en het
individuele van het ontwerp niet meer te herkennen valt. 'Welstand' moet zich beperken
tot het signaleren van evidente missers en tot het streven 'ongelukken' te voorkomen.
Als het goed is zijn de resultaten alleen te traceren in de archieven van de commissies,
als die tenminste bewaard worden.
Welstands- en schoonheidscommissies plegen door de gemeenten en soms ook door
de provincie in het leven te worden geroepen. In Zeeland heeft de Zeeuwse
Archeologische Commissie bestaan, maar dat was in feite meer een adviescommissie op
het gebied van de monumenten dan op dat van de welstand. Het bouw- en welstands
toezicht voor Schouwen-Duiveland is - behalve voor de gemeente Westerschouwen die
een eigen commissie heeft opgedragen aan de Welstandskommissie Vereniging Dorp,
Stad en Land', gevestigd te Capelle aan de IJssel.
Welstandskwesties betreffen soms alleen de kleur of de vraag: bepleisteren of niet. Soms
gaat het om kleine voorzieningen bijvoorbeeld ten behoeve van uitbreiding van het
woongenot in de dakzone door de toepassing van dakkapellen. Daarnaast beoordelen
de welstandcommissies aanpassingen die ingrijpender zijn. Wat men wel, maar ook wat
men niet kan bereiken, speciaal wanneer het gaat om een niet beschermd pand of
milieu, blijkt bijvoorbeeld uit de kerkring van Haamstede die grotendeels uit winkels
bestaat. De kasteel-kerk situatie hier verdiende eigenlijk een zorgvuldiger omgang met
het bouwkundig erfgoed.
Haamstede. Huizen aan de Kerkring waan tan het karakter is aangetast door de winkelbestemming. Hen
moeilijke situatie voor de welstand.
(foto: P. van den Heuvel
34
