Beschermde stads- en dorpsgezichten kunnen worden aangetroffen in gedeelten van
steden en dorpen, en soms kunnen zelfs hele kernen deze kwalificatie krijgen.
Om voor bescherming in aanmerking te komen dient de situatie gekenmerkt te worden,
behalve door een oude aanleg, door hoogwaardige bebouwing. Om het geheel te
complementeren worden vaak ook qua bebouwing minderwaardevolle plekken, die
duidelijk ook tot de structuur behoren, meegenomen. Zo zijn in Brouwershaven, ten
behoeve van een afgerond gezicht, verschillende plaatsen meegenomen die anders niet
daarvoor in aanmerking zouden zijn gekomen. Het plein en de haven vormen met de
situatie rond de kerk de hoofdelementen van het te beschermen gebied waarvoor een
bestemmingsplan gerealiseerd diende te worden, waarbij het historisch karakter van de
kern gewaarborgd moest blijven. Achterstraten, die behoren tot cle structuur, zijn mede
in de bescherming opgenomen. Hier, zoals elders in vergelijkbare situaties, blijkt het
wel hoe moeilijk het is in onze tijd om het karakter van straten met hoogst eenvoudige
bebouwing te bewaren.
Tenslotte hebben we aan de rand van een stad of dorp soms te maken met
silhouetbescherming en met het feit dat open plaatsen en overgangen van bebouwing
naar niet-bebouwd land heel karakteristiek kunnen zijn. In Brouwershaven is in de
bescherming ook het gezicht op het niet bebouwde land achter de kerk opgenomen.
In Dreischor is aan de zuidzijde eveneens een deel in de bescherming opgenomen dat
niet bebouwd is, maar waar de relatie van het oude dorp met het omringende land nog
goed aanwezig is. Dreischor is het meest gaaf bewaarde voorbeeld van een kerkringdorp
in Zeeland. Ook hier zijn gedeelten buiten de kern in de bescherming opgenomen waar
het historische beeld van het oude Dreischor in de aard en cle situering van de
bebouwing nog volop aanwezig is. Aan de ring zelf bevinden zich ook verschillende
panden die niet als monument zouden worden gekwalificeerd indien zij niet in het te
beschermen gebied zouden liggen en doet zich het punt voor hoe ver men gaat met het
op de monumentenlijst plaatsen van individuele panden. Eveneens aan de ring ligt een
oude smidse waarvan de in 1944 nieuw gebouwde travalje behouden bleef (stond
aanvankelijk in de smidse) hoewel deze geen funktie meer heeft.
Nieuwerkerk. Hoge Kerkstraat met uitzicht op de in de ring geplaatste kerk.
(foto: P. van den Heuvel)
37
