lijke wegenstelsel, een verkeersachterstand tot in het midden van de jaren zestig van
deze eeuw de vaste verbindingen met de Zuidhollandse eilanden en Midden-Zeeland
tot stand kwamen. Hetzelfde geldt voor de tram Rotterdamsche Tramwegmaatschappij
(R.T.M.) - die eveneens via veerdiensten een aansluiting gaf op het Zuidhollandse net,
totdat dit vervoermiddel in 1953 na de watersnoodramp voorgoed verdween. De
uitbreiding van de R.T.M.-veren in de jaren 1909-1918 bevorderden de aansluiting van
het eiland. Voor het landbouwvervoer - het bietenvervoer richtte zich vooral op de
suikerfabrieken in Dinteloord en Steenbergen; daar kwam de toegevoegde waarde
terecht - had de tram grote betekenis, hetgeen zeker ook gold voor het watervervoer via
de landbouwhavens. Alleen in dit laatste opzicht heeft Schouwen-Duiveland nooit een
achterstand gehad. Het is duidelijk dat de opheffing van de archipel status die
Nederland door de verbrokkeling van de verkeersinfrastructuur tot ver in de negen
tiende eeuw heeft gekenmerkt voor Schouwen-Duiveland eerst medio jaren zestig aan
de orde kwam. Knippenberg en De Pater geven in kartogrammen een bijzonder
belangwekkend beeld van het verkeersisolement voor verschillende gebieden van ons
land en wel in de jaren 1850, 1870 en 1920. De gegevens zijn gebaseerd op de reistijd
naar Utrecht. In 1850 ligt de reistijd van Zierikzee naar Utrecht tussen 10 en 12V2 uur.
Alleen Noord-Oost Nederland, Limburg en Zeeuwsch-Vlaanderen kwamen nog ongun
stiger uit meer dan 12 Vi uur). Midden-Zeeland ligt dan eveneens binnen de marges van
Zierikzee, immers het Sloe en hét Kreekrak zijn nog delen van de zeearm.
1920
1870
Gebied dat in 1850, 1870 en 1920 binnen een bepaalde reistijd vanuit Utrecht bereikbaar was.
In 1870 is de verkeerssituatie verbeterd. Zeeuwsch-Vlaanderen komt op 10 a 12'/2 uur,
Schouwen-Duiveland op 5 a IVi uur, dit laatste ten gevolge van de "aansluiting" op het
landelijk wegennet. Het grootste deel van Midden Zeeland - Sloe- en Kreekrakdam zijn
nog niet aangelegd kent een reistijd naar Utrecht van IVi a 10 uur, ter vergelijking met
het uiterste noordoosten van Nederland; overig Friesland, Groningen en Drenthe liggen
in de marges van Schouwen-Duiveland.
42
