Van „drie schoven" naar „werken om klaar te wezen"
Vijftig jaar landbouw op Schouwen-Duiveiand
door ir. c. m. Volker en Jozina Boogert
Opzet van dit artikel
De werkelijkheid, zo schreef de beroemde historicus en socioloog Max Weber, is een
oneindige, veelvormige reeks van naast en door elkaar lopende, verdwijnende en
opkomende gebeurtenissen. De auteurs die het verzoek krijgen een beeld te schetsen
van ontwikkelingen in de landbouw, staan dan ook voor het probleem hoe zij
samenhang kunnen brengen in vijftig jaar geschiedenis van de landbouw op Schouwen-
Duiveiand.
Men kan kiezen voor een theoretische benadering: door een bepaalde 'theorie1 als
vertrekpunt te nemen kan men de benodigde feiten verzamelen, ordenen en
analyseren. Dat is in de praktijk niet gemakkelijk. Er moet namelijk wel een geschikt
theoretisch kader beschikbaar zijn en bovendien bestaan er in de wetenschap vrijwel
altijd meerdere gezichtspunten die met elkaar concurreren om de 'waarheid'. Het is heel
goed mogelijk dat de bestudering van een bepaald onderwerp leidt tot uiteenlopende
inteipretaties, tot zeer verschillende beelden van de historische werkelijkheid.1) Men
kan ook een meer praktische invalshoek kiezen. Als het om een breed onderwerp als de
landbouw gaat, kan men bijvoorbeeld een bepaald proces daarin centraal stellen en
vervolgens zo systematisch mogelijk de vele aspecten daarvan beschrijven. Zo'n
„thematische" benadering van de landbouw op Schouwen-Duiveiand leidt echter niet
tot bevredigende resultaten. Bij nadere beschouwing is de geschiedenis van vijftig jaar
landbouw op het eiland niet in één thema te vangen. Er is erg veel gebeurd, waarin de
agrarische reconstructie van het eiland (de herverkaveling) na de februariramp in 1953
ongetwijfeld een hoogtepunt is geweest. De weg werd toen vrijgemaakt voor een
landbouw die ook op langere termijn uitzicht bood op een redelijk bestaan. Maar deze
gebeurtenis doet geen recht aan de veelzijdigheid van veranderingen en de dynamiek
die de landbouw heeft gekenmerkt over zo'n lange periode.
We geven er de voorkeur aan een andere weg te bewandelen. Deze begint met een
definitie van de landbouw.
Landbouw is een maatschappelijk verschijnsel. Het omvat niet alleen agrarische
produktie en het gebruik van de ruimte dat er aan verbonden is. Landbouw is ook een
verantwoord beheer en een doelmatige inrichting van de agrarische ruimte om die
produktie mogelijk te maken, bijvoorbeeld een goede waterhuishouding, gewasbehan
deling en verkaveling. En tenslotte is landbouw ook de maatschappelijke organisatie die
agrarische produktie mogelijk maakt. In de eerste plaats moet men dan denken aan de
agrariërs die op hun bedrijf zorgen voor die agrarische produktie. Maar ook aan de vele
organisaties en groepen die de agrariërs in hun bedrijfsvoering terzijde staan.
Dit hele complex van verschijnselen kan niet uitputtend beschreven worden. Er is
gezocht naar een overzichtelijke presentatie van beschikbare informatie naast nieuwe
informatie die speciaal voor dit artikel werd verzameld. Eerst wordt een globale
historische schets gegeven van Schouwen-Duiveiand als landbouwgebied. Daarna
wordt de landbouw zelf beschreven door enkele belangrijke trends vast te leggen en te
beschrijven. Tenslotte komen in een aparte paragraaf ervaringen uit de beroepspraktijk
van agrariërs aan de orde, om te benadrukken dat de landbouw steeds een menselijk
73
