Vijftig jaar natuur en landschap op
Schouwen-Duiveland
door Ad Beenhakker
,Ja, Schouwen is anders dan alle andere
Zeeuwse eilanden. Het is ruiger. Wie aan
Schouwen terugdenkt, hij denkt aan meeu-
wenvlucht en windgerucht. Het is het meest
bewogene en meest bevlogene van de
Zeeuwse landen.
P. H. Ritter jr.
De Hoorn der Schelde
Inleiding
Vijftig jaar is niet veel in de geschiedenis van de natuur, en zelfs niet in de geschiedenis
van een landschap. De evolutie van de soorten gaat langzaamonze voorouders hadden
grotendeels dezelfde planten en diersoorten om zich heen als wij. Alleen door import
van uitheemse soorten en door het kweken van nieuwe variëteiten komt er wat bij, en
door het verdwijnen en uitsterven van soorten gaat er wat af. Maar de soorten blijven - in
de tijd die wij kunnen overzien - dezelfde. Een enkele keer maken wij het mee, dat in
onze eigen tijd een nieuwe soon ontstaat, zoals het ons welbekende Engels slijkgras, dat
pas in deze eeuw door een geslaagde bastaardering van twee andere slijkgrassoorten
een eigen leven is gaan leiden. Maar om de balans op te maken van 50 jaar
natuurontwikkeling op Schouwen-Duiveland, is het vooral van belang om te zien welke
soorten en levensgemeenschappen in die periode zijn verdwenen en verschenen,
welke bloeien en welke bedreigd worden in hun bestaan. Die vragen zijn veelal niet
eens duidelijk te beantwoorden. Onze kennis van de natuur van 50 jaar geleden is maar
heel onvolledig, zodat vergelijkingen moeilijk te trekken zijn, en zelfs nu weten we nog
lang niet alles.
Ook voor een landschap is 50 jaar niet veel. De hoofdlijnen van de meeste Europese
landschappen veranderen nauwelijks in duizenden jaren. In Nederland zijn we dat
anders gewend; in ons dynamische gebied op de grens van land en zee vinden wel
geregeld snelle veranderingen in de landschapsstructuur plaats. Maar de elementen die
het landschap bevat, blijven ook dezelfde: wateren, platen, slikken, schorren, duinen,
polders en de kaart van Schouwen-Duiveland is tussen 1650 en 1950 niet eens veel
veranderd.
Wat valt er dan over de laatste 50 jaar op Schouwen-Duiveland te vertellen? Veel meer
danwezouden verwachten als we de lijnen van de laatste eeuwen zonder meer zouden
doortrekken, want in deze halve eeuw is Schouwen-Duiveland het ergste overkomen
wat een eiland gebeuren kan: het is geen eiland meer.
Het is een voorrecht om een eiland te zijn. In de geografie van de landschappen en in de
beschrijving van de verspreiding van soorten nemen eilanden over de hele wereld een
bijzondere plaats in. Zij hebben die bijzondere positie te danken aan één eigenschap:
het isolement. Een eiland is een plaats waar niet zomaar alles en iedereen kan komen en
dat betekent, dat de kans op bedreiging en verstoring van de natuurlijke omstandighe
den daar veel kleiner is dan op het vasteland. Het leven geniet er een speciale
bescherming en daarvan kunnen niet alleen allerlei soorten planten en dieren
93
