„Drisser" en in het zuiden bij het staketsel en schipbrug bij Ouwerkerk. Zelfs
de twee kanonnen in polder Alteldein ("Fort de 2 cannons") staan al gericht. Ja in
Brouwershaven, waar het garnizoen van 300 soldaten zich overgaf „leggende de
schuld op de Papiste borgerie die daer binnen waren, die niet en hadden willen
vechten"'2), waait al de Spaanse vlag. Bommenee wordt belegerd en op het geï
nundeerde Schouwen strijden Spanjaarden en de Binnenlandse vloot van
Zierikzee om bij Kerkwerve zwemmende koeien. Treffend is de op twee plaatsen
doorgestoken Leverdijk en exact is aangegeven de lijn tot waar het inundatiewater
kwam. De ondergelopen dorpen die door beide partijen werden geplunderd
geven een indruk van de ramp. Daar de palissaderingen in de Gouwe eerst in
eind februari 1576 gereed waren, wordt hier een strijdverloop van bijna 5 maan
den geschetst. Beide prenten zijn uit Spaanse propagandakoker; de eerste
beschouw ik als anterieur en de tweede prent een navolging en artistiek inferieur.
De Gouwe
De laatste fase van de strijd op Schouwen speelt op het water van de Gouwe,
toen de Geuzen vloot vanuit Herkingen een wanhopige poging ondernam de sta
ketsels op te ruimen die de Spanjaarden hadden geplaatst op het ondiepe gedeel
te, waarschijnlijk op dezelfde plaats waar zij ruim een half jaar tevoren waren
doorgewaad (het wantij). Het gobelin van De Maaght in de Middelburgse Abdij
dateert van omstreeks 1603 en dus 27 jaar na de strijd. In april 1576 (en niet 1575,
zoals staat afgebeeld!) waarschijnlijk op 11 en 12 april vond deze poging tot ravi
taillering en ontzet van Zierikzee plaats.
Vanuit Herkingen was de Geuzenvloot langs Dreischor gevaren en stuitte nu op
de Spaanse schansen, twee zwaar versterkte aan de Schouwse oever, de diepere
buitenbocht, één aan de Duivelandse, de binnenbocht. Tussen twee schansen
over de gehele breedte een rij van ingeheide palen, die elke doorvaart verspert.
Aan de verre horizont een drooggevallen zandplaat (Bettewaarde?), verder het sil
houet van de stad: de brandende zoutketen zijn weer een anachronisme daar
deze al een half jaar eerder waren afgebrand: 10 oktober 1575; maar overigens is
de skyline" gelijk gebleven: Zuidhavenpoort, Gasthuiskerk, Gravensteen,
Stadhuis, St. Lievens, Nobelpoort. Vóór de stad stroomt het inundatiewater dat
diepe sporen zou nalaten. Rechts de welige begroeiing bij Schuddebeurs, er kron
kelt nog een dijkje westwaarts (Gooikens Nieuwland?).
Op de voorgrond vóór de palissade vaart de Geuzenvloot bestaande uit zeven
zeilschepen en twaalf roeisloepen. Het is onwaarschijnlijk dat dergelijke zwaar
bemande en bewapende sloepen roeiend vanaf Herkingen de Grevelingen zijn
overgestoken, een afstand van zeker 12 km, en tegelijk met de zeilschepen de
aanval hebben gelanceerd. De artistieke compositie daarentegen vereiste een dui
delijk overzicht van de strijd zonder dat masten en zeilen details maskeerden.
Twee geroeide Geuzensloepen waarvan de een met ingenomen zeil en met lange
wimpel vormen de achterhoede der aanvallers. Daarna een groot Spaans oorlogs
schip. onbemand, slechts één man springt als laatste overboord nu de achterspie-
gel in brand is geschoten en een Geuzensloep nadert. Links boven is al een
Spaans schip vlak voor de palissade gezonken. Midden op de Gouwe zeilen nog
enige sloepen die vuren. Rechts boven worden twee Spaanse galeien door een
overmacht van Geuzensloepen bestookt; één wordt al geënterd en een deel der
bemanning zwemt naar de oever waar enigen op de dijk zich in veiligheid
69
