Netherlandish Painting toegeschreven aan de anonieme Meester van de
Jozeflegende, ook wel aangeduid als de Meester van Affligem die omstreeks 1500
werkzaam was in Brussel".
Onder deze naam staat het schilderij nu ook vermeld in de catalogus van het
museum. Toch blijft het drieluik omringd door raadsels. Zo is er twijfel of het
middenpaneel en de zijpanelen wel door dezelfde schilder gemaakt zijn. In de
scènes op het het middenpaneel herkennen we meerdere handen, wat erop wijst
dat het paneel als atelierwerk werd geproduceerd. Ook de precieze datering is
nog niet vastgesteld. Bij gebrek aan gegevens worden data genoemd die tussen
1498 en 1504 liggen, mogelijk nog iets later. Daarbij spelen criteria als kleding,
heraldiek of de ingeschatte leeftijd van de afgebeelde figuren een rol. Er is echter
behoefte aan gedetailleerder onderzoek. Vanwege de historische uitbeelding van
Filips en Johanna is de grootste aandacht tot nu toe uitgegaan naar de zijpanelen
van het drieluik, maar een gedegen kunsthistorische analyse van het drieluik als
geheel ontbreekt nog steeds".
Een onderzoek naar de opdrachtgever van het schilderij is al even moeizaam als
naar de schilder. Het mecenaat van de kunst vinden we in die dagen in hofkrin
gen, bij kerkelijke overheden, broederschappen en gilden en in toenemende mate
in het milieu van de rijke stedelijke burgerij. Alle onderzoekers zijn het erover
eens, dat de opdrachtgever van het drieluik met een dubbelportret van het vor
stenpaar gezocht moet worden aan het hof. Misschien werd het in opdracht van
Filips de Schone zelf gemaakt als geschenk voor de stad Zierikzee om de relatie
tussen vorst en stad te onderstrepen. Ook het omgekeerde is denkbaar. Het
kunstwerk zou geproduceerd kunnen zijn als geschenk voor de hertog om zijn
genegenheid te winnen of de goede verhoudingen te bestendigen.
Filips de Schone werd in 1478 als de zoon van Maria van Bourgondië en de
Habsburger Maximiliaan van Oostenrijk in Gent geboren. Toen zijn moeder in
1482 stierf, was hij nog te jong om als hertog van het Bourgondische rijk en Heer
der Nederlanden op te treden. Maximiliaan vervulde daarom het regentschap
ondanks de heftige politieke tegenstand in Vlaanderen. In 1494 werd Filips op
zestienjarige leeftijd als hertog van Brabant te Leuven ingehuldigd. Daarna wer
den Blijde Inkomsten gehouden in Henegouwen, Holland en Zeeland, waarbij de
vorst officieel werd erkend. Pas in 1498 kwam Filips naar het opstandige
Vlaanderen". Intussen was hij op 20 oktober 1496 te Lier gehuwd met Johanna,
de dochter van Ferdinand van Aragon en Isabella van Castilië. In november van
dat jaar kwam Filips naar Middelburg om afscheid te nemen van zijn zuster
Margaretha die naar Spanje vertrok om te huwen met de broer van Johanna,
Johan (Don Juan), de kroonprins van Aragon en Castilië. Bij die gelegenheid kon
Filips ook te Middelburg plechtig ingehuldigd worden16. Tijdens zijn bezoeken
schonk de vorst verschillende keren gebrandschilderde ramen met zijn wapens en
de afbeelding van zijn persoon en zijn familieleden.
Dergelijke schenkingen werden in Zeeland gedaan aan onder andere de kerk van
Reimerswaal en Hulst en de abdijkerk van Middelburg. In het jaar 1498 bracht
Filips een bezoek aan Zierikzee, maar in de archieven is geen enkel bewijs te vin
den dat de vorst bij deze gelegenheid een kunstwerk aan de stad geschonken zou
hebben17.
Er is nog een andere gelegenheid die Filips ertoe gebracht kan hebben het schil-
46
