OUWERKERK, SCHETS VAN EEN EEUW
MIDDENSTAND (1890 - 1940 - 1990)*
door L. E. M. Veltman-Hack
Inleiding
Ouwerkerk, het oudste dorp van het eiland Duiveland, later de kleinste
Duivelandse gemeente, nu de op één na kleinste dorpskern van de gemeente
Duiveland. Tot 1900 gelegen aan de postroute, die bij de haven Viane, deel van
de gemeente, het eiland bereikte en via Ouwerkerk en Kapelle naar Zierikzee
leidde. Nu één van de drie dorpskernen van Schouwen-Duiveland, die van open
baar vervoer verstoken zijn, afgezien van de Buurtbus. Een dorp met één openba
re lagere school, nu basisschool en één kerk: de Hei-vormde Gemeente, die in
afwijking van de andere Duivelandse dorpen destijds predikanten aanstelde van
vrijzinnige signatuur. De weinige niet-Hervormden waren aangesloten bij een
kerkgenootschap in Nieuwerkerk of Zierikzee, de zeer zeldzame Rooms-
Katholieken waren aangewezen op Zierikzee. Een arts bezat het dorp niet; medi
sche verzorging moest van Zierikzee en Oosterland, later van Nieuwerkerk
komen. Eén van de gegoede boeren bekleedde het burgemeestersambt.
Landbouw was het voornaamste middel van bestaan.
Middenstand: kleine ondernemers in handel, nijverheid en ambachtluidt de
definitie 'in engere zin'. In ruimere betekenis: zij, die noch lot de kapitalistische
ondernemers, noch tot de proletarische arbeiders behoren. We zullen ons voorna
melijk houden aan de eerste definitie en ons bepalen tot de ambachten en win
keltjes. Maar hoewel het lijkt of de grenzen tussen de bevolkingsgroepen vroeger
scherp te trekken waren, blijken ze bij nader inzien ook toen vaag te zijn
geweest. Een gedetailleerd beeld van een eeuw eist veel meer onderzoek en
ruimte. Dit zal niet meer zijn clan een eenvoudige schets, waarbij cle volgende
jaartallen als kapstok dienen:
1890 - De periode voor cle eeuwwisseling, waarin de landbouw een grote
crisis doormaakte.
1940- De crisis, clie in 1929 begon, had jarenlang geduurd, tot de oorlog
cle grote verandering bracht.
1990 - Het jaar, dat we nog maar kort geleden afsloten.
Overzicht
Een lijst van de miclclenstandsbedrijven in die clrie jaren toont het volgende:
1890. In het jaarverslag over de toestand in de gemeente Ouwerkerk lezen we:
De voornaamste ambachten zijn:
2 timmermanswinkels 1 wagenmakerij 2 smederijen
1 windkorenmolen 1 vlasscherij 1 kuiperij
1 schilderswinkel
Niet duidelijk is waarom hier geen melding gemaakt wordt van:
2 metselaars 2 broodbakkers 2 kleermakers
1 huisslachter 1 schoenmaker
In andere archieven worden zij wel degelijk vermeld.
77
