voorkeur door, en krijgt men een inzicht in de gehanteerde argumenten. Zo was
in 1892 brand in de toren geweest. De gemeenteraad vergaderde over de te
nemen maatregelen. Aan bouwmeester Van der Linden uit Zierikzee was gevraagd
aanwijzingen te geven aan timmerman A. en loodgieter K. (uit Zierikzee), respec
tievelijk voor 74,- en 75,-. Raadslid Verstraate vraagt of timmerman B. niet was
uitgenodigd om in te schrijven. Voorzitter ontkent: zijns inziens kwam A. "de pre
ferentie toe, ten eerste doordat hij zich als gewoonlijk weer bij deze brand best
had gekweten", terwijl van B. weinig of niets te bemerken was en A. ook om
andere redenen "als onderhoudende zijn moeder en invaliden broeder de voor
keur verdiende". Toch gingen grotere opdrachten nog al eens naar aannemers uit
andere gemeenten, die lager konden inschrijven.
Bij particuliere klandizie golden ingewikkelde regels: familiebanden ('t: hemd. is
nader dan de rok) en andere relaties, zoals buren en vrienden. Een belangrijk punt
was ook: staat er weer klandizie tegenover? Velen wisselden trouw wekelijks van
bakker. Dat de bakker voor de melk verschillende leveranciers had is duidelijk.
Een voorbeeld uit 1930 wat zeker ook in 1890 gebeurd kon zijn, toont de kracht
van deze gewoontes aan. Een bakkerszoon kreeg opdracht melk te halen. Hij
wilde het zich gemakkelijk maken en ging in plaats van helemaal naar de Oostweg
naar een adres dichterbij. Maar daar werd hij niet geholpen: "Julder bin van de
weke nie bie ons!". Reclamestunts waren toen gelukkig nog niet aan de orde.
Maatschappelijk aanzien
Nog moeilijker in cijfers uit te drukken. In hoeverre hadden 'middenstanders'
bestuurlijke invloed? We zagen al: 66 stemgerechtigden. Op de lijst van de kiezers
voor de Gemeente Ouwerkerk staan bijna alle ambachtslieden en winkeliers; de
schilder en één van de smeden ontbreken. Maar deze lijst werd samengesteld
naar de aanslag in de personele belasting, die afhankelijk was van de huurwaarde
van het pand dat men bewoonde. Was deze lager dan 24,-, dan had je 'geen
stem in 't kapittel'. Hier stond de dominee met 150,- bovenaan. Misschien kun
nen we het een maatstaf voor de levensstijl noemen. Behalve Karei van Oost, die
met zijn herberg een riant pand bewoonde met een huurwaarde van 75,-,
komen de meeste middenstanders bij 60,- tot 50,-. Ook het schoolhoofd staat
op 60,-. De overigen zien we bij 37,- en 26,-.
Maar ook al kon men zijn stem uitbrengen, dan hield dat nog niet in dat men een
plaats in de gemeenteraad kon verkrijgen. Deze werd gevormd door de grote
boeren. Waarschijnlijk was destijds iedereen het er over eens dat zij met het groot
ste bezit ook recht hadden op de meeste macht. Het moet gezegd dat de kapitaal
krachtigste raadsleden en de burgemeester zo nu en dan een financiële handrei
king deden ten behoeve van het reilen
en zeilen der gemeente.
Ook in de meer persoonlijke sfeer zien
we tekenen van welgezindheid. Uit een
koopakte blijkt dat de heer B. Giljam
een hypotheek verschafte aan Karei van
Oost bij de aankoop van de dorpsher
berg in 1876. En in de Zierikzeesche
Nieuwsbode van 20 September 1887
prijkt de volgende advertentie:
Dc ondcrgeteekendc HERMAN van den IIAMER,
Vrachtrijder te Ou werk kek, betuigt bij dezen zijnen
hartdykcu dank eerstens aan den Heer J.
J. HENDRIKSE, Rijks-Veearts te Groot Ammers, voor
zjjne belanglooze diensten bewezen bij het doen eener
operatie aan zijnen Ezel, welke operatie met het beste
succes heelt plaats gevonden en ten anderen aan Mej.
de Wed. JAC. GILJAM, de Hoeren 13. G. van der
HAVE, B. GILJAM, J. ZAAI.IER en JOH. ROMIJN
voor het kosteloos verstrekken van een I'aard, waar
door hij bleef in staat gesteld zijn bedrijf uit te oefenen
en voor zich en zijn huisgezin in hunne behoeften te
voorzien.
H. van den HAMER.
Ouwerkerk, 20 September 1S87.
84
